________________
૧૩૦ - સુવાસ : આષાઢ ૧૯૯૫
તે વળી ફોટોગ્રાફ કે છાયાચિત્ર વચ્ચેનો ભેદ જ નથી સમજતા. પણ આ કિરણોની મદદથી પડતા પડછાયાઓ માટે છાયાચિત્ર (Shadowgraph-shadowછાયા, graph=લેખન– ચિત્રણ) અને કેમેરાની મદદથી જે છબીઓ પાડવામાં આવે છે તેને માટે પ્રકાશચિત્રો (Photograph-Photo=પ્રકાશ, Graph=લેખન-ચિત્રણ) એ શબ્દોજ સુયોગ્ય છે.
- છાયાચિત્રો કેટોગ્રાફ જેવાં સસ્તાં પણ ન હોઈ શકે. કેમકે કાં તે એ “ગામાકિરણે ને નહિતર “ક્ષ-કિરણોની મદદથી જ પાડી શકાય. “ગામાકિરણો ” ઉત્પન્ન કરતું રેડિયમ તે આખી દુનિયામાં થઈને પણ અપાશ જથ્થામાં છે; લાખો રૂપિયા ખર્ચે પણ તે મળવું મુશ્કેલ બને છે. અને “ક્ષ-કિરણ” ઉત્પન્ન કરવાને હજારની કિંમતનાં વીજળીક સાધનોની જરૂર પડે છે. એટલે વસ્તુ કે કિંમત બેમાંથી એક પણ દષ્ટિએ આ બંને ચિત્રોને સમાંતર ગણવાં એ અયોગ્ય છે.
ક્ષ-કિરણો શોધાયાં ત્યારે તરતતરતમાં તો તેને ઉપયોગ વૈદકક્ષેત્રમાં જ વિશેષ પ્રમાણમાં થયેલ. સડી કે તૂટી ગયેલાં હાડકાં, શરીરમાં પેસી ગયેલી ગેળી, દાંત કે પેઢાઓનો સડો વગેરે તપાસવામાં અને તે સંબંધી ઉપાય લેવામાં આ કિરણએ અણમોલ સહાય કરી છે. રણભૂમિ ઉપર તેને ઉપયોગ અતી મહત્ત્વને સિદ્ધ થયો છે. શરીરમાંની નાજુક પેશીઓમાં ક્ષયથી થયેલાં સૂક્ષ્મ પરિણામ પણ આ કિરણ દર્શાવી શકે છે, અને એ રીતે એ ભયંકર રોગનું નિદાન શોધવામાં પણ આ કિરણ સહાયક બને છે.
પણ ધીમે ધીમે ક્ષ-કિરણોના ઉપયોગનું ક્ષેત્ર વધવા માંડ્યું છે. તેનાથી ધાતુનાં ભરતકામોની ઝીણવટભરી પરીક્ષા થઈ શકે છે, ભરતકામમાં રહી ગયેલ ફોટા કે પિલાણે ગમેતેટલાં ન જેવાં હોય તે પણ આ કિરણે તે શોધી કાઢે છે. તેથી એ કામને ઘસવું, સંધાડા ઉપર ચડાવીને એને છોલી નાંખવું, પૅલીશ કરવું ઈત્યાદિ ક્રિયાઓમાં પૈસા અને વખતને નિરર્થક બગાડ નથી થતો. ક્ષ-કિરણથી કરેલી ભરતકામની પરીક્ષા યાંત્રિક ( Mechanical) કે રાસાયણિક ( Chemical) પરીક્ષાઓ (Tests) કરતાં પણ વધારે સ્પષ્ટ ને ઓછી ખર્ચાળ હોય છે.
વિમાને બનાવવાનાં કારખાનામાં ક્ષ-કિરણોથી કરેલી પરીક્ષાજ છેલી અને વધુમાં વધુ વિશ્વસનીય ગણાય છે. વૈજ્ઞાનિકોની સલામતિને મહત્ત્વને આધાર ક્ષ-કિરણોજ ગણાય છે.
આ ઉપરાંત કાસો બરાબર ભરેલી છે કે કેમ તે તપાસવાને શસ્ત્ર બનાવવાનાં કારખાનાંમાં દરિયાઈ કેબલમાં તારેની સલામતિ જેવાને. અને શંકાસ્પદ પાર્સલે કે કવરોને ખોલ્યા વિના જ અંદરથી તપાસી જવાને પિસ્ટ ખાતામાં; લીફોના તારની સ્થિતિ સમજવાને ખાણમાં; દડાની અંદરની ગળાઈની ચોકસાઈ કરવાને ગોલ્ફના દડા બનાવવાનાં કારખાનામાં જોડામાં પગ સુંદરમાં સુંદર રીતે બેસી રહે છે કે કેમ તે તપાસવાને જોડા બનાવવાનાં કારખાનામાં સીગારેટ બરાબર ભરેલી છે કે તેમ તે જોઈ જવાને સીગારેટોના કારખાનામ; પદાર્થો તાજ અને યોગ્ય રીતે ભરેલા છે કે કેમ તે તપાસવાને પાઉટ્રી અને ખાદ્ય પદાર્થો બનાવવાના કારખાનામાં; ખરાં-ખોટાં મોતી ઓળખવાને ઝવેરી બજારમાં અને અસલી કે નકલી ચિત્રો પારખી કાઢવાને ચિત્રકલામાં ક્ષ-કિરણને ઉગ હવે તે સહજ અને સુંદર પરિણામદાયક થઈ પડયો છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
