Silakkhandhavagga Abhinava Tika Part 1

Author(s): Vipassana Research Institute Igatpuri
Publisher: Vipassana Research Institute Igatpuri

Page 397

३७४
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.५३-५३)
गच्छति भावो ओसानमत्थाति हि अन्तो, मरियादा, तप्पटिसेधनेन अनन्तो। अन्तो च अनन्तो च अन्तानन्तो च नेवन्तनानन्तो च अन्तानन्तो त्वेव वुत्तो सामञनिद्देसेन, एकसेसेनवा "नामरूपपच्चया सळायतन"न्तिआदीसु (म० नि० ३.१२६; सं० नि० १.२.१; उदा० १) विय । चतुत्थपदहेत्थ ततियपदेन समानत्थन्ति अन्तानन्तपदेनेव यथावुत्तनयद्वयेन चतुधा अत्थो विझायति | कस्स पनायं अन्तानन्तोति ? लोकीयति संसारनिस्सरणत्थिकेहि दिट्ठिगतिकेहि अवपस्सीयति, लोकियन्ति वा एत्थ तेहि पुञापुञानि, तब्बिपाको चाति “लोको''ति सङ्ख्यं गतस्स अत्तनो। तेनाह पाळियं “अन्तानन्तं लोकस्स पञपेन्ती''ति । को पनेसो अत्ताति? झानविसयभूतं कसिणनिमित्तं । अयहि दिह्रिगतिको पटिभागनिमित्तं चक्कवाळपरियन्तं, अपरियन्तं वा वड्डनवसेन, तदनुस्सवादिवसेन च तत्थ लोकसञ्जी विहरति, तथा च अट्ठकथायं वक्खति "तं 'लोको'ति गहेत्वा"ति (दी० नि० अट्ठ० १.५४-६०) केचि पन वदन्ति “झानं, तंसम्पयुत्तधम्मा च इध अत्ता, लोकोति च गहिता''ति, तं अट्ठकथाय न समेति ।
एत्थाह - युत्तं ताव पुरिमानं तिण्णम्पि वादीनं अन्तानन्तिकत्तं अन्तञ्च अनन्तञ्च अन्तानन्तञ्च आरब्भ पवत्तवादत्ता, पच्छिमस्स पन तक्किकस्स तदुभयपटिसेधनवसेन पवत्तवादत्ता कथं अन्तानन्तिकत्तन्ति ? तदुभयपटिसेधनवसेन पवत्तवादत्ता एव । अन्तानन्तपटिसेधनवादोपि हि सो अन्तानन्तविसयोयेव तमारब्भ पवत्तत्ता । एतदत्थमेव हि सन्धाय अट्ठकथायं “अन्तं वा अन्तन्तं वा अन्तानन्तं वा नेवन्तानानन्तं वा आरम्भ पवत्तवादा"ति वुत्तं । अथ वा यथा ततियवादे देसपभेदवसेन एकस्सेव लोकस्स अन्तवता, अनन्तवता च सम्भवति, एवमेत्थ तक्कीवादेपि कालपभेदवसेन एकस्सेव तदुभयसम्भवतो अञमअपटिसेधेन तदुभयञ्जव वुच्चति, द्विन्नम्पि च पटिसेधानं परियुदासता । कथं ? अन्तवन्तपटिसेधेन हि अनन्तवा वुच्चति, अनन्तवन्तपटिसेधेन च अन्तवा । द्विपटिसेधो हि पकतियत्थञापको। इति पटिसेधनवसेन अन्तानन्तसङ्घातस्स उभयस्स वुत्तत्ता युत्तोयेव तब्बिसयस्स पच्छिमस्सापि अन्तानन्तिकभावोति । यदेवं सो अन्तानन्तिकवादभावतो ततियवादसमवरोधेयेव सियाति ? न, कालपभेदस्स अधिप्पेतत्ता। देसपभेदवसेन हि अन्तानन्तिको ततियवादी विय पच्छिमोपि तक्किको कालपभेदवसेन अन्तानन्तिको होति । कथं ? यस्मा अयं लोकसञितो अत्ता अनन्तो कदा चि सक्खिदिट्ठोति अधिगतविसेसेहि महेसीहि अनुसुय्यति, तस्मा नेवन्तवा । यस्मा पनायं अन्तवा कदाचि, सक्खिदिट्ठोति तेहियेव अनुसुय्यति, तस्मा नानन्तवाति । अयं तक्किको अवड्डितभावपुब्बकत्ता पटिभागनिमित्तानं वड्डितभावस्स उभयथा लब्भमानस्स परिकप्पितस्स अत्तनो
374