Silakkhandhavagga Abhinava Tika Part 1

Author(s): Vipassana Research Institute Igatpuri
Publisher: Vipassana Research Institute Igatpuri

Page 427

दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
अङ्गुत्तरागमे पञ्चनिपाते सद्धानिसंससुत्तपदं । तत्थ च सेय्यथापि भिक्खवे सुभूमियं चतुमहापथे महानिग्रोधो समन्ता पक्खीनं पटिसरणं होती 'ति (अ० नि० २.५.३८) तन्निद्देसो वृत्तो । सति सतिआयतनेति सतिसङ्घाते कारणे विज्जमाने, तत्र तत्रेव सक्खितब्बतं पापुणातीति अत्थो । आयतन्ति एत्थ फलानि तदायत्तवृत्तिताय पवत्तन्ति, आयभूतं वा अत्तनो फलं तनोति पवत्तेतीति आयतनं, कारणं । सम्मन्तीति उपसम्मन्ति अस्सासं जनेन्ति । आयतन - सद्दो अञ्ञेसु विय न एत्थ अत्थन्तरावबोधकोति आह ‘“पण्णत्तिमत्ते”ति, तथा तथा पञ्ञत्तिमत्तेति अत्थो । रुक्खगच्छसमूहे पण्णत्तमत्ते हि अरञ्ञवोहारो, अरञमेव च अरञ्ञायतनन्ति । अत्थत्तयेपीति एत्थ पि-सद्देन आकरनिवासाधिट्ठानत्थे सम्पिण्डेति । “हिरञ्ञायतनं सुवण्णायतन' 'न्तिआदीसु हि आकरे, "इस्सरायतनं वासुदेवायतन "न्तिआदीसु निवासे, “कम्मायतनं सिप्पायतन "न्तिआदीसु अधिट्ठाने पवत्तति, निस्सयेति अत्थो ।
४०४
आयतन्ति एत्थ आकरोन्ति, निवसन्ति, अधिट्ठहन्तीति यथाक्कमं वचनत्थो । चक्खादी च फस्सादयो आकिण्णा, तानि च संवासो, अधिट्ठानञ्च निस्सयपच्चयभावतो। तस्मा तदेतम्पि अत्थत्तयमिध युज्जतियेव । कथं युज्जतीति आह ‘“चक्खादीसु ही”तिआदि । फस्सो वेदना सञ्ञा चेतना चित्तन्ति इमे फस्सपञ्चमका धम्मा उपलक्खणवसेन वुत्ता असम्पि तंसम्पयुत्तधम्मानं आयतनभावतो, पधानवसेन वा । तथा हि चित्तुप्पादं विभजन्तेन भगवता तेयेव “फस्सो होति, वेदना, सञ्ञा, चेतना, चित्तं होती 'ति पठमं विभत्ता । सञ्जायन्ति तन्निस्सयारम्मणभावेन तत्थेव उप्पत्तितो । समोसरन्ति तत्थ तत्थ वत्थुद्वारारम्मणभावेन समोसरणतो । तानि च नेसं कारणं तेसमभावे अभावतो । अयं पन यथावुत्तो सञ्जातिदेसादिअत्थो रुळ्हिवसेनेव तत्थ तत्थ निरुळ्हताय एव पवत्तत्ताति आचरियआनन्दत्थेरेन वुत्तं । अयं पन पदत्थविवरणमुखेन पवत्तो अत्थो - आयतनतो, आयानं तननतो, आयतस्स च नयनतो आयतनं । चक्खादी हि नंतंद्वारारम्मणा चित्तचेतसिका धम्मा सेन सेन अनुभवनादिकिच्चेन आयतन्ति उट्ठहन्ति घटेन्ति वायमन्ति, आयभूते च धम्मे एतानि तनोन्ति वित्थारेन्ति, आयतञ्च संसारदुक्खं नयन्ति पवत्तेन्तीति। इति इमिना नयेनाति एत्थ आदिअत्थेन इति सद्देन "सोतं पटिच्चा "तिआदिपाळिं सङ्गण्हाति ।
तत्थ
तिण्णन्ति
चक्खुपसादरूपारम्मणचक्खुविञणादीनं तिण्णं विसयिन्द्रियविञणानं। तेसं समागमनभावेन गहेतब्बतो " फस्सो सङ्गती 'ति वृत्त । तथा
(१.१.१४४-१४४)
404