________________
શત્રુંજય પ્રકાશ. હોવાથી તેના પડખે ઉભા રહેવામાં અપમાન માન્યું. જ્યારે મુસલમાનો તેને જાતિદ્વેષ જાણી જવાથી સામે થયા. ને તેને ઠાર કરી તુઘલખવંશી પંજાબના સુબાએ દિલ્હીની ગાદી લઈ લીધી. તે પછી ઈ. સ. ૧૩૨૫માં મહમદ તુઘલખ ગાદીયે આવ્યું. તેણે તાંબાનું તથા ચામડાનું નાણું ચાલુ કર્યું. તથા દીલ્હીની ગાદી દેવગિરિમાં લઈ જઈ તેનું દોલતાબાદ નામ રાખ્યું. તે શરૂઆતમાં ચીન તથા ઈરાન ઉપરની ચડાઈના ઉન્માદે ચઢીને ખુવાર થયે હતે. તેને લાભ લઈને ગુજરાતના રાજ્ય તેના સુબાને મારીને સ્વતંત્ર થઈ ગયાં હતાં. તેથી ક્રોધથી ધગધગી જઈને ગાડાની પેઠે જુલમ વરસાવતે મહમદ ગુજરાત ઉપર ચડે. તેણે ભરૂચ-ખંભાત અસારવા થઈ કડીને કબજે લીધે, એટલે અણહીલવાડ કબજે કરી બેઠેલા એકત્ર મળી સામે થયા પરંતુ તેમાં તેને કડી લેવા જતાં પાટણ પરવારીને સીંધમાં નાસી જવું પડયું. તે પછી મહમદ તુઘલખે ગુજરાતને સંભાળવા માટે અણહીલપુરમાં સુબે, સીપે સલાર (સેનાપતિ) તથા વજીર રોક્યા અને કેટલાકને જાગીરો આપી.
ત્યારબાદ સૌરાષ્ટ્રમાં પોતાની સત્તા પાથરવાને મહમદ ઈ.સ. ૧૩૪૭માં પીરમ ઉપર ચઢ, આ લડાઈમાં પીરમ ગોહેલ મોખડાજી ગોઘા સુધી સામે આવીને લડશે. જેમાં અંતે તે મરાવાથી પીરમ કબજે કરી મહમદ સોમનાથ જવા નીકળે. આ પ્રસંગે તે રસ્તામાં શ્રી શત્રુંજય ઉપર ગયે; પરંતુ ત્યાં પૈસાની ભૂખ ભાંગે તેવું કંઈ ન જવાથી આગળ વધી ઊંડ રસ્તે નાઘેરમાં થઈને સોમનાથ પહે. અહીંથી જુનાગઢ-ગેડલ થઈ માર્ગના નાના
૧ મોખડાજી ગોઘા પાસે મરાવા પછી તેનું ધડ સાત ગાઉ સુધી લડયું હતું તેમ ઇતિહાસકારો જણાવે છે; . ૨ મહમદ પીરમથી નીકળી જય ચઢયો ત્યારે તેને ડુંગર ઉપરનાં પ્રભુ મંદિરે મૂર્તિ વિનાના ખાલી દેખાયાં હતાં. તે શાસન દેવાની જવલંત શકિતને પ્રભાવ જોઈ જેને ઈતિહાસકારાયે “ગજનીને બાદશાહ આવ્યો ત્યારે પ્રભુ બીંબને ત્રણ પહેર સુધી ચકેશ્વરી દેવીયે ગુમ કર્યા હતાં.” તેમ જણાવ્યું છે.
૩ મહમદે ગોઘાથી માધવપુર સુધીને કંઠાળ પ્રદેશ છતીને સોમનાથમાં સુબો મૂકયો હતો.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
