________________
રાજ્યદ્વારી અધિકારીઓ વિરુદ્ધમાં તેવી પાયા વગરની હકીકત જણાવવાનું વ્યાજબી ધાર્યું તેજ ઘણું શોચનીય છે. આ હકીકતમાં જરા પણ અંશે સત્યતા હોય તે હાલના ઠાકોર સાહેબના પિતાએ તેમના મૃત્યુ પર્યત (૧૯૦૮) કઈ પણ પ્રસંગે તેવી જાતની કાંઈ પણ ફરીયાદ કેમ ન કરી? આ સંબંધમાં દરબાર ૧૮૮૫ના ૧૬ ડીસેંબરના કાગળને હવાલે આપે છે કે જે તે વખતના ઠાકોર સાહેબ ઉપર મી. મેલવીલે લખ્યાનું કહેવાય છે. આ કાગળ કયા સંજોગોમાં લખવામાં આવ્યા તે અમે જાણતા નથી. પણ જે તે કાગળ લખાશે હોય તો તેમાં કાંઈ નવાઈ જેવું નથી. અને જ્યારે એટલું તે ધ્યાનમાં હોય કે બ્રીટીશ સરકારે શત્રુંજય ડુંગર ઉપરનું બ્રીટીશ પ્રજાના બહાળા સમૂહના હીતનું રક્ષણ કરવાની અને દરબાર અને જેને વચને સંબંધ બરાબર કરવાની જવાબદારી કાયમ સ્વીકારતા હોય ત્યારે દબાણ તરીકેના પુરાવામાં તે આપી શકાય નહીં. મી. મેલવલે તે વખતના ઠાકોર સાહેબને જે કહ્યું કે શત્રુંજયગિરિના સંબંધમાં એ બંદોબસ્ત કરવાની આવશ્યક્તા છે કે જેથી કરી તમારા મહેમ પિતા અને શ્રાવકો વચ્ચેની કાયમની તકરારે અને દમનાવટને અંત લાવે તેમાં પણ કાંઈ આશ્ચર્યકારક નથી.
૬૧. એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે “૧૮૮૬ના કરારથી નકકી થયેલ ૪૦ વર્ષની મુદત અને ગોઠવણના કાંઈ પણ ફેરફારના નિર્ણયની અંતિમ સત્તા બ્રીટીશ સરકારને આપતી કલમ ત્રીજી ઘણી નવાઈ પમાડે તેવી છે. અને એમ બતાવે છે કે તે વખતે ઠાકોર સાહેબ તેમાં સ્વતંત્ર કર્તા ન હતા’ને એમ ભારપૂર્વક જણાવવામાં આવ્યું છે કે “કઈ પણ રાજા પોતાની રાજધાનીમાં આવતા યાત્રાળુઓ પ્રતિનીધિ મંડળ સાથે સમાધાન કરવામાં ખી ખાનગી વહીવટની બાબતનો નિર્ણય કરવાની સત્તા ત્રીજા પક્ષને ( સરકારને ) આપવાની કલમ દાખલ કરવાનું કદી પણ કબુલ થાય નહીં. *
આ દલીલ બેટાં અનુમાન અને ભુલથી ભરપુર છે. જે માણ સાથે સમાધાન કરવામાં આવ્યું તે યાત્રાળુઓ તરફની એક કમીટી ન હતી, પણ સમસ્ત બ્રીટીશ હિંદુસ્તાનની જેન કેમના
()
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
