________________
રીત, તેના છેવટ અને ખરાપણુ માટે સરકારની મંજુરીની આવશ્યકતા, બને પક્ષોની દલીલો ધ્યાનમાં લઈને મુકરર કરેલ રકમને ફેરફાર મંજુર કે નામંજુર કરવા સરકારને સંપૂર્ણ અધિકાર એ તમામ પિતાને યાત્રીઓ પાસેથી પોતાની ઉપજ માટેના કર તરીકે વેરે વસુલ કરવાને રાજ્યાધિકાર હોવાને દરબારનો હાલને દાવો નિષ્ફળ કરે છે.
૫૮. ૧૮૮૬ને ફેસલો સ્પષ્ટ રીતે એવી સ્થીતિ સ્થાપાત કરે છે કે રખોપાની રકમ અને તે વસુલ કરવાની રીત બ્રીટીશ સરકારની સંમતીથી ફકત પક્ષકારો વચ્ચેના કરાર પત્રથી જ નક્કી કરવાની હતી અને રકમના કાંઈ પણ ફેરફારની મંજુરી સરકારજ આપી શકે. આ બાબત કાંઈ પાલીતાણુના દરબાર અને તેની પ્રજા વચ્ચેની ગણવામાં આવી ન હતી, પણ પાલીતાણું દરબાર અને બ્રીટીશ પ્રજાના એક સમૂહ કે જેના શત્રુંજય ડુંગર ઉપરના હીત અને હક્કોનું રક્ષણ કરવાનું બ્રીટીશ સરકારનું પુરતું લક્ષ હતું, તેના વચ્ચેના કેલ-કરા રની રૂએ થયેલ સંબંધની ગણવામાં આવી હતી.
મુકરર વાર્ષિક રકમને સિદ્ધાંત યમને માટે સ્થાપીત રહ્યો.
પ૯ વિશેષમાં ૧૮૮૬ની ગોઠવણથી કાયમને માટે એવી સ્થીતિ સ્થાપિત થઈ કે જૈનોએ ફક્ત દરબારને અમુક વાર્ષીક રકમ આપવી, કે જે ૪૦ વર્ષ માટે રૂા. ૧૫૦૦૦) ત્યારબાદ બ્રીટીશ સર કાર નક્કી કરે તેટલી વધારે ઓછી રહે. એટલું પણ નક્કી થએલ છે કે મુકરર કરેલ વાષક રકમમાં કાંઈ પણ ફેરફાર કરવાની બાબતમાં બ્રીટીશ સરકાર મુખ્ય કર્તા હર્તા ગણાય, જેની પાસે કોઈ પણ પક્ષ એટલે કે દરબાર કે હિંદુસ્તાનની જેન કેમ સીદ્ધા જઈ શકે. ૧૮૮૬ને કરાર દબાણ અને બેટી સમજુતીથી થયેલ છે તેવી
દરબારની દલીલનું ખંડન. ૨૦. દરબાર એમ બતાવે છે કે ૧૮૮૮ને કરાર વેચ્છાથી કરવામાં આવ્યો ન હતો પણ સીધી કે આડકતરી રીતેના દબાણ અને કેટલીક જુઠી હકીકતથી થયેલ છે. અમારે જણાવવું જોઈએ કે તે વાત ખોટી છે, દરબારે મુંબઈ સરકાર અને સરકારના જવાબદાર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
