________________
૬. બીજું “આ કરને જુમી અને ધામીક તટસ્થતા જાળવવાનું રાણુ વીકટેરીઆએ પોતાના શાહી ઢંઢેરા દ્વારા જે જાહેર કર્યું છે તેનો ભંગ કરનારે જણાવવામાં આવ્યો છે.” આ બેહંદુ છે. કર્નલ કીટીંજે જણાવ્યા પ્રમાણે યાત્રાળુઓ પરનો કર લેવાનો દાવો દેશી રાને છે, અને ઘણાએ રાજ્ય તે લે છે. વળી બ્રીટીશ હીંદમાં યાત્રાળુઓ મોટી સંખ્યામાં એકઠા થાય છે. ત્યાં તેમને અંગે
સ્થાનિક સત્તાવાળાઓને જે ખરચ કરે પડે છે તેને પહોંચી વળવા તેઓ તરફથી યાત્રાકર નાખવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે અલ્હાબાદ, બનારસ અને અજમેરના મેળાઓ વખતે રેલ્વે ટીકીટને દર વધુ રાખી તે વસુલ કરવામાં આવે છે. બેશક, મૂળમાં તો તે રક્ષણ બદલજ કર લેવાતા; પરંતુ વખતના જવા સાથે અને વહીવટી રક્ષણ અર્થે તે નંખાયા છે, પણ વખતના વહેવા સાથે અને વહીવટી રીતે બદલાતાં પોલીસના રક્ષણ દ્વારા જ તેને વ્યાજબી ઠરાવવામાં આવ્યો નથી, પણ પાણું પુરૂં પાડવાની અને સુખશાંતિની મ્યુનીસીપલ સગવડો માટે તે લેવાનું વ્યાજબી ઠરાવવામાં આવ્યું છે.
આ અસાધારણ નથી એ વાત એટલા ઉપરથી પુરવાર થાય છે કે ખુદ જેન યાત્રાળુઓએ પોતે આબુ ઉપરના દેલવાડા અને અચલગઢના દેવળેની મુલાકાત લેતાં દરબારને તે ભર્યા છે. બીજે દાખલો દાંતામાં અંબાજી માતાને, કે જ્યાં વરસ સુધી સ્થાનિક યાત્રાળુઓની શ્રીમંતાઈના પ્રમાણમાં તે લેવાય છે. વડોદરામાં દ્વારકાની યાત્રાએ જનાર યાત્રાળુઓ પાસેથી તે યાત્રાને લાભ લે તે પહેલાં રૂા. ૫-૨-૦ લેવામાં આવે છે. આ સઘળું જોતાં યાત્રાળુકર અસાધારણ કે જુમી છે એમ કહી શકાય તેમ નથી.
૭. “ત્રીજે મુદ્દે કરના સંબંધમાં દરબારને રાજા તરીકે તે લેવાનો હક નથી તે વિષે ગેરસમજુતી છે.” એવી દલીલ કરવામાં આવી છે કે છેલ્લા એક વરસમાં જૈન કેમ સાથે દરબારને સમજુતી કરાવવામાં બ્રીટીશ સરકાર ત્રણ વખત વચ્ચે પડી, તેથી દરબારને તે કર લેવા સત્તા નથી. મૂળ વસ્તુસ્થીતિ વિષે કેટલી ગેરસમજુતી છે તે આ બતાવે છે. જ્યારે પણ દેશી રાજ્યમાં રાજાઓના જુલ્મ તરફ તેનું ધ્યાન ખેંચવામાં આવ્યું છે ત્યારે સર્વોપરી સત્તા
( ૧૧ )
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
