________________
પ્રછન્નબૌદ્ધ અને ફૂદડીવાદ કહી અનેકાંતવાદની ઠેકડી ઉડાડવા છતાં તેમના શિષ્ય રામાનુજાદિ આચાર્યોએ તેમના જ કેવલાદ્વૈત સિદ્ધાંતનાં અનેક પાસાં કાળે કાળે છતાં કરી દીધાં. દા.ત., વિશિષ્ટ દ્વિત, વૈત, દ્વૈતાદ્વૈત, શુદ્ધાદ્વૈત વગેરે. હું તો વિશ્વગ્રંથ ગીતામાં જ જૈનધર્મનો આત્મા પડેલો અનુભવી રહ્યો છું.
ગાંધીજી કહે છે : “મારા પર ત્રણ મહાપુરુષોનો પ્રભાવ છે : (૧) શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, (૨) કાઉન્ટ લીયો ટોલ્સ્ટોય અને (૩) શ્રી રસ્કિન'. તે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જૈનધર્મના જ ખેરખાં હતા.
જેનધર્મનો પ્રભાવ ભારત દ્વારા આજના જગતમાં ગાંધીજીએ અહિંસાના જે સૂક્ષ્મ અને સામુદાયિક પ્રયોગો કર્યા, તેમાં જૈનધર્મનો સૌથી વધુ પ્રભાવ હતો. કારણ કે જે તપમાં મહાવીર મોખરે ગણાય છે. એ જ તપના ગાંધીજીએ વ્યક્તિગત અને સામુદાયિક પ્રયોગો કર્યા છે. આમેય લોકમાન્ય તિલકે વૈદિક ધર્મના અહિંસા વિકાસમાં જૈનધર્મનો ફાળો અપ્રતિમપણે કહ્યો જ છે. સાથોસાથ હમણાં સર્વધર્મોના ઐતિહાસિક અભ્યાસી લખનૌના શ્રી વિશ્વભરનાથ પાંડે તો જગતના દેશો આ દૃષ્ટિએ ફરીફરીને એ પણ બતાવે છે કે વિશ્વના ખ્રિસ્તી ધર્મ ઉપર પણ જૈન ધર્મની અસર છે.” અને “વિશ્વના ઈસ્લામી ધર્મ ઉપર પણ જૈનધર્મની ઘણી મોટી અસર છે જ, અને બૌદ્ધધર્મ ઉપર તો જૈનધર્મની ઘણી મોટી અસર હોવી સ્વાભાવિક જ છે. કારણ કે (૧) વૈદિક ધર્મમાં આવેલી વિકૃતિઓ સામે ખભે ખભા મેળવી બૌદ્ધોએ અને જૈનોએ લાંબા કાળ લગી કાર્ય કર્યા કર્યું.
સર્વધર્મ ઉપાસના - ૧૫
