________________
જનસંગઠન અને ગ્રામ તથા શહેર (બંને) ક્ષેત્રે જનસેવક સંગઠન (અથવા ગાંધી સેવા સંઘની વિલીનતા થયા બાદ) તેનું કાર્ય પણ તે કરે છે એટલું જ નહિ ધર્મની ત્રણેય વ્યાખ્યાને વિશ્વવ્યાસપીઠ પર સાંકળવાનું કામ પણ બાકી રહ્યું છે, તે ક્રાંતિપ્રિય સંતના માર્ગદર્શન તળેનો એ અનુબંધ વિચારધારામાં મુખ્ય અવકાશ રાખે છે.
ત્રણ બાબતો અને પૂર્તિ ગાંધીજીના જીવનની ત્રણ બાબતો હતી : (૧) જીવનનાં તમામ ક્ષેત્રોમાં ધર્મનો સ્પર્શ હોવો જોઈએ. (૨) જો આખા જગતની માનવજાતની સંસ્કૃતિ સદ્ધર્મથી રંગવી હોય તો ભારત જ તેનું માધ્યમ બની શકે, તેમ થવું જોઈએ. (૩) સંસ્થાઓ દ્વારા જ સમાજ ઘડતર થાય માટે વ્યક્તિને એ તરિક-બાહ્ય સંયમ દ્વારા જે મહત્તા મળતી હોય તે ભલે સ્વાભાવિક મળે, પણ જનઘડતર તો સંસ્થા દ્વારા જ મુખ્યત્વે થતું હોઈ સંસ્થાને જ મહત્ત્વ મળવું જોઈએ.
આ ત્રણ બાબતોને અધૂરા કાર્યને આગળ ધપાવવું જોઈએ અને સામાજિક મૂલ્યો માટે પાત્ર તરીકે આંતરિક અને બાહ્ય (બંને) રીતે જો ગૃહસ્થાશ્રમી, વાનપ્રસ્થી અથવા ગૃહસ્થાશ્રમી બ્રહ્મચારીને બદલે ત્યાં સંન્યાસી સાધુ-સાધ્વીને જ મહત્ત્વ આપવાની પૂર્તિ પણ સાથોસાથ કરવી જોઈએ. હા, આમાં શ્રી અરવિંદોએ નરનારી પૂર્તિનો આદર્શ આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રોમાં પોતાના સંન્યાસવત જીવનથી અને માતાજીના પૂર્તિરૂપ જીવનથી ઉપસ્થિત કર્યો છે તે આ પ્રયોગમાં ગ્રહણ કરવા યોગ્ય હોઈ સાધુપુરુષ સાથે અનાયાસે કોઈ સાધ્વી કે સાધ્વીઓ અથવા
૪૨ - સર્વધર્મ ઉપાસના
