________________ પ્રાર્થના પ્રાર્થના અથવા પૂજામાં કેટલો સમય આપવો, એની કંઈ મર્યાદા બંધાય? એ તો જેની જેવી પ્રકૃતિ, પૂજાનો સમય એ જીવનનો અમૂલ્ય સમય છે. એ પૂજા એટલા માટે આપણે કરીએ છીએ કે તેથી આપણે વિવેકથી વિનમ્ર થઈ ઈશ્વરની સત્તા વિના એક તરણું સરખું પણ હાલતું નથી, એ વસ્તુનું જ્ઞાન મેળવીએ; આપણે તો માત્ર એ મહા પ્રજાપતિના હાથમાં માટીરૂપ છીએ એવું ભાન મેળવીએ. એ સમય એવો છે કે માણસ ગઈ કાલે શું કર્યું, તેનો વિચાર કરી લે છે. પોતાની ભૂલોની કબૂલાત કરે છે. તેને માટે ક્ષમા માગે છે, અને સુધરવાનું બળ માગે છે. આને માટે કોઈકને એક પળ પણ બસ થાય, અને કેટલાકને આખો દિવસ પણ પૂરો ન થાય. જેમનામાં રગેરગ ઈશ્વર વ્યાપેલો છે, તેનું તો પ્રત્યેક હલન-ચલન પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ પૂજારૂપ છે. તેઓનું ચાલવું-હાલવું પરિકમ્મા છે, અને તેઓનું કર્મ માત્ર સેવા છે. પણ જેઓનો જન્મારો પાપ વિના જતો નથી, જેઓ ભોગ અને સ્વાર્થનું જીવન ગાળે છે તેઓ તો જેટલી પ્રાર્થના કરે તેટલી ઓછી. જો તેઓમાં વૈર્ય અને શ્રદ્ધા હોય, અને પવિત્ર થવા સંકલ્પ હોય, તો જ્યાં સુધી પોતાના હૃદયમાં ઈશ્વરનો વાસ તેઓ ન અનુભવે ત્યાં સુધી પ્રાર્થના કરવી ચાલુ રાખશે. નવજીવન : 13-6-'1 -ગાંધીજી
