________________
તૈયાર ભૂમિકા છતાં પરિગ્રહ, પ્રાણ અને પ્રતિષ્ઠાને હોડમાં મૂકી આગળ વધવા અને કોંગ્રેસને સત્તા દ્વારા સમાજ-પરિવર્તનના અવળી ક્રાંતિના માર્ગથી તેને પાછી વાળવા તત્પર થઈ શક્યા નથી. તે મુખ્ય કારણ છે. એટલે જ સર્વધર્મ ઉપાસનાના કાર્યક્રમને મહત્ત્વ આપવાની વાત મોખરે આવે છે. જૈન ધર્મનો મૂળ સિદ્ધાંત
આ દૃષ્ટિએ જૈનધર્મના મૂળ સિદ્ધાંત અહિંસાની ઝીણવટને અગ્રસ્થાન આપવા લલચાઈએ છીએ. અલબત્ત આજના મોટા ભાગનાં જૈનોમાં નથી ગાંધી પ્રયોગોની કદ૨, નથી તપનું સામુદાયિક અનુસંધાન ગૌરવ કે નથી વિશ્વવિશાળ દૃષ્ટિકોણ. પણ જો આપણે જૈનધર્મનો ‘અહિંસા પરમોધર્મ'વાળો ઠોસ વિચાર અને તેણે ભજવેલી ઐતિહાસિક ભૂમિકાનો સંદર્ભ લઈને ચાલીશું તો એમ માન્યા વિના ચાલતું નથી. ભારતે પણ એટલે કે ભારતના મુખ્ય વૈદિકધર્મે પણ લોકમાન્ય ટિળક જણાવે છે તેમ જૈનધર્મના એ મૂળ સિદ્ધાંતને મહત્તા આપી છે.
જે વેદધર્મ યજ્ઞયાગાદિ નિમિત્તની, પશુવધવિધિને ક્ષમ્ય ગણતો એ જ વેદધર્મે ‘અહિંસા પરમોધર્મ'ની વાત અપનાવી લીધી અને અગાઉ કહ્યું તેમ ગીતા જેવા વિશ્વગ્રંથમાં સાંખ્યયોગૌ પૃશ્બાલા પ્રવત્તિ ન પંડિતાઃ' એમ કહી અનેકાંતવાદને આત્મસાત કરી લીધો. એ સ્પષ્ટ બતાવે છે કે હિંદુધર્મે કમાલ કરી છે. આવા નિષ્ઠાવાન હિંદુ વર્તમાન યુગમાં ગાંધીજી સદ્ભાગ્યે વેદધર્મના ભક્તિપ્રધાન એવા વૈષ્ણવ ફિરકામાં જન્મ પામ્યા. અને જગતને બતાવી આપ્યું કે જન્મજાત ધર્મમાં રહીને પણ પોતાના જન્મજાત ધર્મમાં પાછળથી પેઠેલી વિકૃતિઓ દૂર સર્વધર્મ ઉપાસના ૨૩
