________________
સક્રિય અધ્યાત્મલક્ષી ધર્મ માટે
- રામાયણ અને મહાભારત ધર્મનું પ્રથમ લક્ષણ છે : “દુર્ગતિમાં પડતાં અટકાવવું તે.” એ લક્ષણો હિંદ બહારના ઉપલા ત્રણ ધર્મોમાંથી લેવાયાં તે જ રીતે રામાયણમાંથી સ્નેહ સભર કુટુંબજીવન લેવા જેવું છે.
શ્રીરામ અને શ્રીકૃષ્ણ શ્રીરામને ગુરુ વશિષ્ઠ મળ્યા અને એમાંથી યોગવાશિષ્ઠ ગ્રંથ લાધ્યો. કૈકયી માતાએ જે બે વરદાન માગ્યાં, તે અંગે યુગપુરુષ રામે સાનુકૂળ વલણ લીધું તો કુટુંબમાં જે કંઈ કલેશ હતો તે શમી ગયો. અને આનંદ આનંદ થઈ ગયો.
દશરથ મહારાજાનું રામ વિરહે આકસ્મિક અવસાન થયું, તોય રામે ચૌદ વર્ષના વનવાસનું વચન ન તોડ, તે ન જ તોડ્યું. એટલું જ નહિ પણ સીતા પર જુલ્મ ગુજરતા રાવણ સામે અન્યાય પ્રતીકાર કરનાર જટાયુ ગીધનું શ્રાદ્ધ કર્યું. આનું નામ છે સક્રિય અધ્યાત્મ.
તેમણે કિષ્કિયાના રાજા વાલીની ભોગાધીનતાને લીધે થતી સંસ્કૃતિકૃતિને નિવારી, પણ રાજ્ય તો વાલીના નાના ભાઈ સુગ્રીવને જ સોપ્યું. એ જ રીતે લંકાની સરમુખત્યારીને કાપી, પરંતુ વિભીષણને રાજ્ય સોંપી ન્યાયનીતિનું ગૌરવ સ્થાપ્યું.
યુગપુરુષ રામે સંસ્કૃતિપ્રચાર કિષ્કિન્ધા અને લંકામાં કર્યો. કારણ કે તેમને મન આ પોતીકું અને આ પારકું તેવું નહોતું. આનું નામ સક્રિય અધ્યાત્મ.
'अयं निजः परो वेति, गणना लघुचेतसाम् । उदारचरितानाम् तु, वसुधैव कुटुंब' ।।
૩૪ • સર્વધર્મ ઉપાસના
