________________
(૨) બૌદ્ધધર્મમાં ભગવાન બુદ્ધને મુખ્ય મહત્ત્વ અપાયું છે.
જ્યારે જૈનધર્મમાં ઠેઠ ઋષભનાથથી મહાવીર લગીની પરંપરા ચાલી આવી છે. (૩) ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ પણ આ દેશમાં જૂની પરંપરાઓ માત્ર વૈદિક અને જૈન જ હતી. એટલે વૈદિક વિકૃતિઓ સામે જૈનો જૂના કાળથી ઝઝૂમતા ચાલ્યા આવેલા હોઈ બૌદ્ધધર્મ પર જૈનધર્મનો પ્રભાવ વધુ પડે તે સ્વાભાવિક હતું. આમ જ્યારે ભારત દ્વારા વિશ્વમાં વ્યાપક ધર્મભાવનાનું માધ્યમ લઈને આપણે આગળ જવું હશે ત્યારે જૈનધર્મનાં અનેકાંતવાદ તથા અહિંસાને મોખરે રાખવા વિના છૂટકો નહિ થાય. કાકા કાલેલકરે જૈનધર્મની ખૂબી તેની સંખ્યા ન વધારવાની પરંપરાને ખાતે ખતવી છે, ખરેખર તે યોગ્ય જ છે.
હેમચંદ્રાચાર્યનું ગુજરાત ચાવડા, સોલંકી વગેરે રાજ્યશાસનોમાં જૈનોની બોલબાલા હતી. મંત્રી, દંડનાયક, ખજાનચી, નગરશેઠ વગેરે અનેક પદો જૈનો સંભાળતા. આ બધામાં બારમી તેરમી વિક્રમ શતાબ્દીમાં ભાગ ભજવી ગયેલા હેમચંદ્રાચાર્યને ન વિસરી શકાય. વીસમી સદીમાં જે ગાંધીજીનું ગુજરાત ગણી શકાય. અને હેમચંદ્રાચાર્યની વિશેષતા એ હતી કે તેમણે જૈનધર્મની ગુણવત્તા વધારવામાં જ પોતાનો પુરુષાર્થ કર્યો, સંખ્યા વધારવામાં હરગીઝ નહિ, તેથી જ તેઓ તે કાળે જૈનધર્મને સર્વધર્મીય બનાવી શક્યા અને કલિકાલસર્વજ્ઞ બિરુદ પામી ગયા.
આજની મુખ્ય જરૂરિયાત આજના યુગની સર્વદશોની, સર્વપ્રજાઓની મુખ્ય જરૂરિયાત (૧) “યુદ્ધ નહિ'ની છે. (૨) નાનાથી માંડીને મોટા સુધી સૌને
૧૬ • સર્વધર્મ ઉપાસના
