________________
સર્વધર્મ કે સ્વધર્મ ? આથી “સર્વધર્મ' ઉપાસનાની વાત કરવાને બદલે સ્વધર્મ ઉપાસનાની વાત જ કરવી જોઈએ. ગીતા જેવા વિશ્વગ્રંથે એથી જ કહ્યું છે : ___ 'श्रेयान् स्वधर्मो विगुणः परधर्मात् स्वानुष्ठितात्' ।
સ્વધને નિધનું શ્રેય, પરમ થાવ' | એટલે બીજા ધર્મો કરતાં સ્વધર્મમાં મરવું બહેતર, પણ પરધર્મે જીવવું નહિ સારું !
સમાધાન આ પ્રશ્નનો ઉત્તર જરા વધુ વિચારતાં તરત જડી રહે છે. હું ન ભૂલતો હોઉં તો કવિવર નાનાલાલે મત અને પંથની જેમ “ધર્મો અનેક છે રે’ એમ પણ કહ્યું છે. માત્ર હરિવર જ એક કહ્યા છે. આ કોઈ નવી વાત નથી. સ્વામી વિવેકાનંદજીને વિદેશમાં કોઈએ પૂછેલું ત્યારે તેમણે બતાવેલું :
ભારતમાં ધર્મો અનેક છે, પણ એ અનેક ધર્મોનું ધ્યેય એક જ છે.” “એક સદ્ધવિપ્રા બહુધા વદન્તિ' એટલે કે નિરપેક્ષ સત્ય એક જ છે, પણ સાપેક્ષ સત્યો અનેક હોય છે. દા.ત., એક માણસને વૈદ્ય મલીદો ખાવાનું કહે છે, જ્યારે બીજા દર્દીને લાંઘણ કરાવે છે. બંને કથનોની પાછળ આરોગ્યનું ધ્યેય તો એક જ છે. તેમ પોતપોતાની યોગ્યતા પ્રમાણે સંપ્રદાયગત ધર્મ જુદા જુદા હોય છે, હોવા પણ જોઈએ પરંતુ મૂળભૂત ધર્મ કે સત્ય તો એક જ હોય છે. માત્ર કયે વખતે કયો સ્વધર્મ ? તે શોધવાનું કામ મુશ્કેલ બને, ત્યાં અનુભવી ગુરુજનોને પૂછવાથી સરળતા થાય.
સર્વધર્મ ઉપાસના - ૧૯
