________________
આજના યુગે સરળતા
પણ આજના યુગે વિજ્ઞાને, સાહિત્યે અને રાજકારણે સારી એવી સરળતા કરી આપી છે. દા.ત., રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે વાદો એટલા જુદા છે કે જો બંને પરસ્પર કટ્ટર વિરોધીવાદો ધરાવે છે તેમ કહીએ તો ચાલે અને છતાં વૈજ્ઞાનિકો પરસ્પર એકબીજાની શોધની આપ-લે કરી શકે તેટલી હદે તેઓને ઇચ્છાએ કે અનિચ્છાએ એક થવું પડે છે. એવું જ સાહિત્યક્ષેત્રના લોકો એકબીજા દેશોના સાહિત્યો અપનાવી શકે છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘમાં પણ બધા દેશો પરસ્પર કટ્ટર રીતે વિરોધી વિચારો ધરાવતા છતાં સાથે સભ્યો તરીકે રહી શકે છે. આર્થિક ક્ષેત્રમાં પણ એકમેકને મદદકર્તા બની શકે છે. આમ જો આર્થિક, રોટીબેટી વ્યવહાર (સામાજિક) રાજકીય વગેરે બાબતોમાં એકમેકનો સહકાર રહી શકે છે તો ધર્મભેદોના ઝઘડા શા માટે જોઈએ ?
ઈસ્લામી કવિ ઇકબાલ કહે છે, તે વાત સાચી છે જ. ‘મજહબ નહીં સીખાતા, આપસમેં બૈર રખના મજહબ યહી સીખાતા, આપસમેં પ્યાર રખના.' સાચો ધર્મ કદી વૈર કરાવતો નથી, તે તો પ્યાર કરાવે છે. હા, માનવની પ્રાથમિક કક્ષાનો કાળ હતો, ત્યારે નોખાં નોખાં સ્થાનોની એકાગ્રતા બરાબર જમાવવા માટે ‘સામાનો ધર્મ જુદો આપણો ધર્મ જુદો' એવા ભેદો ભલે પડ્યા; પણ હવે માનવજાત એટલી તો આગળ વધી જ છે કે તે પોતાના જન્મજાત ધર્મ તરફ બહુમાન ધરાવે છે, તેવું જ બીજાના જન્મજાત ધર્મ તરફ પણ બહુમાન ધરાવી શકે. જેમ એક ઘરમાં રહેવા છતાં પણ
૨૦ ૦ સર્વધર્મ ઉપાસના
