________________
૪૮
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ લોટો-લોટી, વાટકો-વાટકી, પાટલો-પાટલી, ખાટલો-ખાટલી, બાટલોબાટલી, દેડકો-દેડકી, ઉંદરડો-ઉંદરડી જેવાં સ્થળે ભલે પુંલિંગ કે સ્ત્રીલિંગનું સૂચન થતું હોય પણ હકીકતમાં તો બોલનારના મનમાં લોટો, વાટકો. પાટલો, ખાટલો, દેડકો એટલે કદમાં મોટો પદાર્થ કે મોટું જંતું અને પાટલી, લોટી, વાટકી, ખાટલી, દેડકી એટલે કદમાં નાનો પદાર્થ કે નાનું જંતુ એટલો જ અર્થ હોય છે.
એ જ રીતે ગાડું-ગાડી, માટલું-માટલી, કડું-કડી જેવાં સ્થળે ગાડું. માટલું, કડું જેવી નપુંસકલિંગ સંજ્ઞાઓ કદમાં મોટી વસ્તુઓ અને ગાડી. માટલી, કડી જેવી સ્ત્રીલિંગ સંજ્ઞાઓ કદમાં નાની વસ્તુઓનો ભેદ સૂચવે
વળી, ‘અવાજ કેમ પુલિંગ અને મેદાન” કેમ નપુસંકલિંગ તેને માટે કોઈ કારણ નથી. કબાટને કેટલાક પુંલિંગ ગણે તો કેટલાક નપુંસકલિંગ ગણે કે “ચાને કેટલાક પંલિંગ ગણે તો કેટલાક સ્ત્રીલિંગ ગણે અને “ચંપલને ત્રણે લિંગમાં મૂકે ત્યારે ખાસ ખુલાસો ન પણ આપી શકાય. (બ) સંજ્ઞાનું વચન :
સંજ્ઞાના વચન બે છે : (૧) એકવચન અને (૨) બહુવચન.
જ્યારે સંજ્ઞાનું રૂપ એક વસ્તુ વિશે વાત કરતું હોય ત્યારે તે સંજ્ઞાનું રૂપ એકવચનમાં અને બહુ (એટલે કે એક કરતાં વધારે) વસ્તુ વિશે વાત કરતું હોય ત્યારે તે સંજ્ઞાનું રૂપ બહુવચનમાં મનાય છે.
એકવચનનું બહુવચન શી રીતે બને તે પણ સમજી લેવું જરૂરી છે. વાંચો : સંજ્ઞા
એકવચન બહુવચન અંતે “અ'વાળી દેવ અંતે ‘આ’વાળી
દેવતા
દેવતાઓ અંતે હ્રસ્વ ઈવાળી કવિ અંતે દીર્ઘ “ઇવાળી
ચોપડીઓ અંતે હ્રસ્વ ઉવાળી અંતે દીર્ઘ ઊ વાળી
જૂઓ
દેવો
કિવિઓ
ચોપડી
ગુરુઓ
