________________
106 નિલાંજના શાહ
SAMBODHI છે અને પછી વ્યા. સુધામાં દર્શાવ્યું છે તેમ માતૃ વ્યાપ્ત ધાતુ પરથી પદ્રિો અત્ (૩-૧-૧૩૪) સૂત્રથી માપ: સિદ્ધ કરીને સુથારાવાશિ એમ સુતા : વ્યુત્પન્ન થાય છે. ભાનુજી દીક્ષિત પણ પ્રથમ તો સુતા: પાઠ જ આપે છે અને પછી સુતાય: પાઠ પણ છે એમ નોંધી એની વ્યુત્પત્તિ દર્શાવે છે. તુ સંશ્લેષ ધાતુને (તુત:) ને બહુલકથી હું લગાડે છે અથવા ય જાતી એ ગ્વાદિ ધાતુને ઉપર્યુક્ત સૂત્ર (૩.૧.૧૩૪) થી મદ્ લગાડી તુતશાસવિયથા એમ જણાવે છે. તેમાં (પૃ. ૧૮૮ પા. ટી. ૧). સુતાય ના સમર્થનમાં નીચેની પંક્તિ ટાંકી છે :
खुरविधुतधरित्री चित्रकामो लुलायः इति मुकुटः ।
ક્ષીરસ્વામીની ટીકા અને વિવૃતિમાં સુતાય: પાઠ છે અને બધા ટીકાકારો અણુ સુત્તતિા અથવા પર્ફ તુતિ . (પાણીમાં અથવા કાદવમાં આળોટે છે) એમ સમજાવે છે. મોટા ભાગના ટીકાકારો 74 સંશ્લેષને ને મૂળ ધાતુ ગણે છે તો વિવૃતિકાર નુ વિત્તોડને (ગ્વાદિ) ધાતુને અથવા સુત સંશ્લેષણને મૂળ ધાતુ તરીકે દર્શાવે છે. વર્ણદેશનાનો મત જે રીતે આ ટીકામાં ટાંક્યો છે તે પરથી તેમાં સુત કે તુતું સંશ્લેષણે ધાતુ પરથી આ શબ્દને તેના કર્તા સિદ્ધ કરતા જણાય છે.
૨૬. . #ો. રિમ: (૨-બ-૪) પાડો
ટી.સર્વસ્વ (-૨, . ૨૨૮): જૈરિમઃ | afશનાથાં સૈરિનો સ્ત્રાવી પઢતઃ | अमरकोशो. (पृ. ८५) : सीरिभिर्दान्तै ति सीरिभः कुटुम्बी तस्यायं सैरिभः । વિવૃતિ. (વો. ૨, પૃ. ૩ર૬): સીરા ઘણાં સન્તિ તિ સીરિઝ : વસ્તીવા સીમિ: સહ ભાતીતિ
રિમઃ |
વ્યા. સુધા. (પૃ. ૮૮) સીરોડક્લેષા ! નિઃ (-૨-૨૨૫) સીરિખાં ફર્ષામિષ રૂવ | શ ષ્યાદિઃI (વા. ૬.૨.૨૪) I
પ્રશાદ્ય 1 (૫.૪.૨૮) ૦૦૦ યદ્વી સૂર્યચ રૂમ રૂવ . પુત્રવાહનવ્વાન્ !
અ.કો. ની બધી ટીકાઓમાં દત્યાદિ સૈરિષ: પાઠ મળે છે અને વર્ણદેશના તેજ પાઠ આપે છે. તે આ શબ્દને કેમ સમજાવે છે અને કેવી રીતે વ્યુત્પન્ન કરે છે તે સર્વાનંદે આપ્યું નથી. - ક્ષીરસ્વામી અને વિકૃતિકાર લિંગસૂરિ રીરિન નો અર્થ હળ સાથે જોતરાય તે બળદ અને પાળેલા બળદોનો કુટુંબી તે ઐરિષદ (પાડો) એમ કહે છે. લિંગસૂરિ સીરા પાં સતિ રૂતિ સીરિ: એમ સમજાવી સીરિપિટ સદ મતિ તિ . એમ સૈરિનને સમજાવે છે.
વ્યા. સુધાકર ભાનુજી આ શબ્દને જુદી રીતે વ્યુત્પન્ન કરે છે : સીરોડક્વેષાનું | પછી સી: ને મત નિની . (૫-૨-૧૧૫) સૂત્રથી નિ પ્રત્યય લગાડતાં સીરિન (જેમનું હળ છે તે ખેડૂત) સિદ્ધ થાય . છે. પછી સીરિખ રૂ૫ ફુવા (ખેડૂતોના હાથી જેવો) એમ સમજાવીને પિરપમ્ | (૫-૧-૯૪) સૂત્ર
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
