Prakrit Praveshika 1

Author(s): Prabhudas Bechardas Parekh, Prashamrativijay
Publisher: Pravachan Prakashan Puna

Page 186

३४५ ખુલાસો-આ ગણો અક્ષરમેળના છંદોમાં વપરાય છે. ક-ચ-ર-ત-૫-ગણ-બે-ત્રણ ચાર-પાંચ અને છ માત્રાના બીજા પાંચ ગણ પણ
વપરાય છે. તે દરેકના અનુક્રમે લઘુ તથા ગુરુની મેળવણીથી ૨૩-૫-૮-૧૩ ભેદો થાય છે. કે ગણ= 5, Il. ચ ગણ= , , III, ૮ ગણ-ફક, || ડ, I ડાં, , llll. ત ગણ=Iકડ, ડોડ, //iડ, ફડો, liડાં, ડો, ડોll, IIIII. પ ગણ-ફડડ, lડડ, ફોડ, કુડા, ડોડો, ફિાંડ, ડિડો, ડોll,
IISII, III, IIIIS, SIIII, III. ખુલાસો-આ ગણો માત્રા મેળના છંદોમાં ખાસ વપરાય છે.
કેટલાક છંદોની વ્યાખ્યાઓ :ગાથાપૂર્વાર્ધ અને ઉત્તરાર્ધ-૭ ટ ગણ. અને ૧ ગુરુ. ૩ી માત્રા પૂર્વાર્ધ–૧-૩-૫-૭મા 2 ગણમાં જ ગણ ન હોવો જોઈએ.
- છઠ્ઠો ટ ગણ મધ્યમાં કે ગણ વાળો જોઈએ. ઉત્તરાર્ધ—પાંચ ટે ગણ, છઠ્ઠો લઘુ ૮ ગણ, સાતમો ટ ગણ-ગુરુ. પૂર્વાર્ધ– ઢા ૮ ગણમાં બીજા લઘુની પહેલાં યતિ.
સાતમા ૮ ગણમાં પહેલા લઘુની પહેલાં યતિ. ઉત્તરાર્ધ—પાંચમા ૮ ગણમાં પહેલા લઘુની પહેલાં યતિ. શ્લોક-૪ પાદ. ૮ અક્ષર.
દરેકમાં ૫ મો અક્ષર લઘુ
૨-૪માં સાતમો લઘુ, અને ૬ કો ગુરુ માગધિકા-૪ પાદ. ૧૪-૧૬ માત્રા. ૧-૩માં- ૮ ગણ.
ધુ. પણ, લઘુ ગણ–૧૪, ૨-૪માં-૧ ૫ ગણ, ૧ ટે ગણ. લઘુ. કગણ, લઘુ કગણ-૧૬, આલિંગનક-૪ પાદ. ૨૪, ૨૪, ૨૪, ૨૪.
૨ લઘુ અને ૧ ગુરુવાળા ૬ ૮ ગણ.
३४६ ૧ લા અને ૩ જા નો, તથા ૨ જ અને ૪ થા નો ચમક
(અંત્યવ્યંજનોનો મેળ) હોવો જોઈએ. સંગતક-૪ પાદ, ૨૨, ૨૨, ૨૨, ૨૫, અનુપ્રાસ સહિત.
૧-૨-૩. ૪ લઘુ તે ગણ, ૧ ગુરુ, = ૨૨-૨૨-૨૨. ૪- ૨ લઘુ ત ગણ, ૨ ટ ગણ, ૧ લઘુ ત ગણ, ૧
ગુરુ, = ૨૫. ૧લો વેષ્ટક–૧૭૭ માત્રા—
૧ તે ગણ, ૧ ૨ ગણ, ૧ ૨ ગણ, ૧ ત ગણે ૨ ૮ ગણે, ૨ તે ગણ, ૧ ૫ ગણ, ૪ ૮ ગણે. ૧ તે ગણે, ૧ ૨ ગણ, ૩ ત ગણ, ૧ ગુરુ ૧ લધુ. ૨ ચ ગણ, ૧ ૮ ગણ, ૪ ચ ગણ, ૧ ૮ ગણ, ૨ ૨ ગણ, ૧ ત ગુણ. ૩ ૨ ગણે, ૧૧ ૮ ગણ.
૧ ગુર. રાસાલુબ્ધક-૪ પાદ. ૧૧, ૧૫, ૧૨, ૧૫, મોત્રી.
૧-૨ ૮ ગણ, ૧ લધુ, ૧ લધુ, ૧ ગુરુ, ૧૧ ૨-૩ ટે ગણ, ૧ લધુ, ૧ ગુરુ, ૩-૩ ૮ ગણે
૪-૩ ૮ ગણ. લઘુ ગુરુ. ૨ જો વેષ્ટક માત્ર ૧૮૯ કુલ
૧ ૫ ગણ, ૨ ત ગણ, ૧ લધુ, ૧ ગુરુ, ૬ ૮ ગણે, ૨ ગુરુ, ૭ ૮ ગણ, ૧ લધુ, ૧ ગુરુ, ૧ ૫ ગણ, ૨ ટ ગણ, ૧ ત ગણ, ૧ ૨ ગણ, ૧ ગુરુ, ૯ ૮ ગણ ૨ લઘુ, ૧ ગુર, ૪ ટ ગણ, ૨ ગુરુ, ૨ ૮
ગણ, ૧ ૨ ગણ, ૩ ગુરુવાળા ૮ ગણ, ૨ લઘુ, ૧ ગુરુ. રાસાનંદિતક–જ પાદ. ૧૨, ૧૨, ૧૧, ૧૦ માત્રી.
૧-૨-૨ ટે ગણ, ૨ લધુ, ૧ ગુરુ ૩-૨ ૮ ગણ, ૧ લઘુ ૧ ગુરુ, ૪-૨ ૮ ગણ, ૧ ગુરુ
* ૧૫
D:\mishra sadhu prakrta.pm5/3rd proof