Prabuddha Jivan 2018 12

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 4

A
A
વગર ચાલ્યા કરવાનું, સમયને જે કરવું હોય તે કરે, તેવી નફિકરાઈ આજ સુધી મેં ક્યારેય આ સમયને પાત્ર બનાવી જોયું નથી, કેળવવાની.
પણ નાનપણમાં બી. આર. ચોપરાની “મહાભારત' સિરિયલ બીજી રીત છે સમયને આધીન થઈને ચાલવાની, સમયનો એક આવતી હતી, અને એમાં સમયનું પાત્ર આવતું હતું, “ મેં સમય ભાગ બનીને ચાલતાં હોઈએ છીએ. સમયના વહેણ સાથે જ હું', મને એનું સ્મરણ થયું અને તરત જ સાથે યાદ આવ્યું કે હાલમાં આપણા વહેણ ચાલે છે. આમાં સલામતી ઘણી વધારે છે. અહીં કોન બનેગા કરોડપતિ' નામક કાર્યક્રમમાં પણ સમયને દર્શાવ્યો વ્યક્તિની ઈચ્છા નહીં સામુહિક ઈચ્છા મહત્વની હોય છે. આ છે, ટીક ટીક, ઘડી દેવી, જે આપણને એના વહેતાં હોવાનો અને સમયમાં વ્યક્તિ પોતાને અન્યની નજરથી મૂલવે છે, કોઈ એને એનો દબાવ આપણા પર બરાબર દર્શાવે છે. ત્યારે એવું લાગે છે સારી’ કહે એ માટે પોતાનું વ્યક્તિત્વ ભૂલી જાય છે અને અનુકૂળતાનું કે સમગ્ર જીવન પર કોઈનું વર્ચસ્વ હોય તો તે સમય છે, અને આવું આવરણ પહેરી લે છે, સામાન્ય રીતે દરેક નવા સંબંધોમાં આવું થતું તો અનેકવાર અનુભવાય છે. શું કોઈ એવો રસ્તો છે કે જેમાં હોય છે, આ સંબંધોમાં શરૂઆતમાં વ્યક્તિને સારા થવાની અને આપણે સમય પર કાબૂ મેળવી લઈએ ? કે પછી સમય જ આપણા પછી કોઈ એને સમજી નથી શકતું અને પછી કોઈ એના કાર્યનું પર કાબૂ મેળવી આપણેને નચાવે તે ચાલવા દેવાનું? મૂલ્ય નથી કરતું, એ ફરિયાદ રહે છે. આ સમય એવો છે, જેમાં આવું કઈક વિચારતા એક વાત સ્પષ્ટ થતી જાય છે કે સમય વ્યક્તિ નહીં સામુહિક ઈચ્છા મહત્વની છે. અહીં અન્યની નજરમાં અને આપણે, બંને એકબીજાના અભિન્ન સાથી છીએ અને આપણી ‘સારા' ઠરવાનો ધ્યેય એવો સજ્જડ બેસી ગયો હોય છે કે એ માટે જો કોઈ સાથે સ્પર્ધા હોય તો તે માત્ર અને માત્ર સમય- નામના બધું ગુમાવા તૈયાર છે.
ઘટક સાથે છે. સમય તું વહે છે કે મને વહેવડાવે છે?
ગોરખનાથ રોજે રોજ પર્વત ચડે છે, ગોરખનાથને ખબર છે આજે મનમાં ગજબની ઉથલપાથલ ચાલી રહી છે. કોણ મોટું, કે જીવવા માટે પાણી આવશ્યક છે, અને પાણી પર્વતની ટોચ પર સમય કે મનુષ્ય?
મળે છે. એ માટે રોજે રોજ પર્વત તો ચડવો જ પડે. એટલે એ રોજ આમ તો બુદ્ધિનો સ્વામી- મનુષ્ય જ મહાન, કારણ એની પાસે ચડે અને ઉતરે, આમ તો, એમ પણ બને કે તે ઉપર જ રોકાઈ જાય બધાને નિયંત્રિત કરવાની કળા છે અને શક્તિ પણ, અને પોતાની અને ત્યાં જ બેઠો રહે તો રોજેરોજની આ મહેનત ટળે, પણ આ સર્જન શક્તિથી એ બધું જ કરવા સક્ષમ છે. પણ ક્યારેક રાંધણના લાકડા નીચે છે, અને લાકડાં ઉપર લાવવા વધુ અઘરાં સમયના વહેણ એવા ફરી વળે કે એ મનુષ્ય કઈ જ ન કરી શકે. પડે અને પાણી ભરીને નીચે લાવવું સહેલું છે. ગોરખનાથ વિચારે આ ‘સમય’ પાત્ર છે, શક્તિ છે, સંચાલન છે, એક અવકાશ છે? છે, પાણી રોજે રોજ નીચે લાવવામાં મારો કેટલો બધો સમય જાય
શું છે આ સમય? જે વહી રહ્યો છે અને જેમાં આપણે જીવીએ છે, એના બદલે હું સમય બચાવવા પાણી, નીચે જાતે જ આવી છીએ, તારીખો બદલાય છે, સંજોગો બદલાય છે, ક્યારેક મનને જાય, એવું કઈક કરું તો કેમ? અને બૌધ્ધિક ગોરખનાથ પાણીને લાગે કે આ બધું મેં જ કર્યું અને ક્યારેક એમ લાગે કે ના કોઈક નીચે લાવે છે, સમય બચાવવા. હવે તેને થોડોક વધુ સમય આરામ બીજાએ કર્યું અને હું તો માત્ર એનો ભાગભોગ/હિસ્સો બની. આ કરવા, વાત કરવા, મોડે સુધી સુવા માટે મળે છે. પાણી હવે ઘરનાં ઘટના સતત ચાલ્યા કરે છે. સમય વહે છે અને આપણે પણ વહીએ આંગણે મળી જાય છે. ગોરખનાથ આ સમયને બચાવે છે અને છીએ, પણ ક્યારેક સાવ ખાલી મન કરીને બેઠા હોઈએ, ધ્યાનની તિજોરીમાં ભરવા જાય છે ત્યારે તિજોરીમાં એને વર્ષોથી સંઘરેલો અવસ્થા ન હોય પણ મન પર બીજા કોઈ અવરોધો કે ભાર ન હોય અઢળક સમય મળે છે, જે દોડતો, ગોરખનાથને ભેટી પડે છે, આ ત્યારે એક ષ્ણગો ફૂટે છે કે સમય તું કોણ છે? અને બાજુની પાટલી સંઘરેલો સમય અંદર વધુને વધુ ગુંગળાતો હતો, તે હવે પોતાના પર બેઠેલો તે સમય મને કહે છે, હું તારો સ્વામી છું, હું તારો આ મુક્તિદાતાને ખભે ચડી જાય છે. ગોરખનાથ પાસે અત્યારે સંચાલક છું, હું તને સમજાવું છું કે તારે કઈ રીતે જીવવું જોઈએ, ગઈકાલનો અને આજનો, બન્ને સમય છે. એક દિવસ ગોરખનાથ તારે મને પસાર કઈ રીતે કરવો જોઈએ?'
રાતના વહેલો સુઈ જાય છે અને વહેલી સવારે તેને સ્વપ્ન આવે છે મને ગુસ્સો આવે છે અને મારું અભિમાન જાગી ઉઠે છે અને કે તેને જમીનમાંથી સોનાનો ચરુ મળશે. તે તો ખુબ જ ખુશ થઈ મને કહે છે કે હું સર્વ બુદ્ધિનો સ્વામી, મને કાબુમાં રાખનાર આ જાય છે અને બીજે દિવસથી જમીન ખોદવા મંડી પડે છે, પણ થોડી સમય કોણ છે?' પ્રશન તો મહત્વનો એ છે કે દરિયા કિનારે પાળી થોડી વારે થાકી જાય છે, એના ખભા પર ત્રણ સમયો નાચી રહ્યા પર મારી બાજુની પાટલીમાં બેસનાર આ સમય કોણ છે? હું તેને છે, અને ગોરખનાથ એ ત્રણેય સમયને પોતાનામાં જીવાડી રહ્યો છે અનુભવી શકું છું, દિવસમાં અનેક વખત તેના વિષયક વાત કરું અને પરિણામે સામેનું સમકાલીન સત્ય, વાસ્તવ તેને દેખાતું નથી. છું, પણ મને એ નથી સમજાતું કે સમય છે કોણ? હું એની ઉપર મુશ્કેલી એ છે કે ગોરખનાથ જો લગામમાંથી મુક્ત થઈ જાય તો છું કે એ મારી ઉપર છે?
કદાચ તેને જ ખબર ન પડે કે તેને શું કરવાનું છે કારણ તેને પોતે ૪ પ્રqદ્ધજીવુળ
(ડિસેમ્બર- ૨૦૧૮) |