________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધરતીકંપો થતા રહ્યા છે. ૨૮ ઓક્ટોબર, ૧૮૯૧ના રોજ ત્યાં ભયંકર ધરતીકંપ થયો હતો. એ વખતે 2000 માણસો માર્યા ગયા, લગભગ ૧૦,OO ઘાયલ થયા, ૪૦ થી પ૦ હજાર ઘરો નાશ પામ્યાં અને ૧૨,000 ઘરો જીર્ણ થઈ ગયાં. ધરતીકંપનો પહેલો આંચકો લાગ્યા પછી કેટલાય દિવસો સુધી નાના આંચકાઓ લાગતા રહ્યા અને દરેક આંચકા પહેલાં તોપોના જેવા ભયંકર અવાજો આવતા રહ્યા હતા. ધરતીકંપથી થયેલા પારાવાર નુકશાનમાં વાવાઝોડા અને વરસાદની તબાહીએ ઉમેરો કર્યો. આસપાસ મહોલ્લામાં મુડદાં સડતાં હતાં અને ખરાબ બદબો પ્રસરી રહી હતી. આ ધરતીકંપને લીધે હોન્ડો ટાપુની ધરતી એક છેડાથી બીજા છેડા સુધી 100 માઈલની લંબાઈમાં સ્વરભંગ પર સરકી હતી. એક બાજુ ૨૦ ફૂટ ઊંચી થઈ ગઈ હતી અને બીજી બાજુ ૧૨ ફૂટ બેસી ગઈ હતી. એ વખતે લોકો માનસિક સમતુલા ગુમાવી લગભગ ગાંડા જેવા થઈ ગયા હતા. ૧૮૯૬માં આઈસલેન્ડમાં પણ ધરતીકંપ થયો હતો. અહીં એક ગાઈઝરમાંથી વરાળ મિશ્રિત પાણીની સેર ૬૦૦ ફૂટ ઊંચે ઊડતી હતી. એક જૂનો ગાઈઝર બંધ થઈ ગયો.
સમુદ્રમાં ભૂકંપોનું પ્રમાણ વિશેષ જણાય છે. મહાસાગરનું તળિયું ધરતીકંપથી ખળભળી ઊઠે છે. જેને લીધે મહાકાય મોજાં ઉત્પન્ન થાય છે. એને જાપાની ભાષાના શબ્દ પરથી “સુનામી” કહેવામાં આવે છે. આ સુનામી વિનાશક શક્તિ ધરાવે છે. ઈ.સ. ૧૮૯૬માં જાપાનમાં સુનામી લગભગ ૯૩ ફૂટ ઊંચું થઈને કાંઠા ઉપર ચડી આવ્યું હતું. અને જાનમાલની ગંભીર ખુવારી કરી હતી. એક જહાજને ઊંચકીને તેણે કાંઠાથી ૯૦૦ ફૂટ દૂર ધરતી પર ચડાવી દીધું.
૧૨ જૂન, ૧૮૯૭ના રોજ બપોરે ૧૧-00 વાગ્યા પછી આસામમાં ગર્જના સાથે ભૂકંપ થયો હતો. જગતમાં થયેલા વિનાશક ભૂકંપો પૈકી તે એક હતો. તે ૧૬ લાખ ચો.માં.માં ફેલાયો હતો. પાટનગર સિલોંગ અને તેની આસપાસના પ્રદેશને વેરાન બની જતાં એક મિનિટ પણ ન લાગી. પહાડો તૂટી પડ્યા. ધરતી ચિરાઈ ગઈ. પત્થરો ઊછળ્યા. ધરતીમાંથી રેતી, કાદવ અને પાણીના ફુવારા ફૂટ્યા. નદીનાળાંનાં તળિયાં ઊંચાં નીચાં થઈ જવાથી વહેણમાં વિક્ષેપ પડ્યો. ખેતીવાડી અને માલમિલકતને ઘણું જ નુકશાન પહોંચ્યું. એક વર્ષ સુધી ધરતીકંપના , સેંકડો નાના આંચકા લાગતા રહ્યા. ગોલપાડા, ગોવાહાટી, સિલોંગ, નવર્ગીવ અને સિલહટ નગરો લગભગ નાશ. પામ્યાં, લગભગ ૪ થી ૬ હજાર માણસો મરણ પામ્યા હતા.
૧૮૯૭માં કચ્છમાં ધરતીકંપ થયો. જેમાં ભૂજનો લગભગ નાશ થઈ ગયો. આશરે ૧૨૦૦ માણસો માર્યા ગયા. કચ્છના મોટા રણના પશ્ચિમ વિસ્તારમાં સિંઘડી નામનું ગામ દરિયામાં ડૂબી ગયું. સિંધમાંથી કોરીનાળ દ્વારા મીઠું પાણી લખપતના પ્રદેશને મળતું જેના વડે ચોખાની ખેતી થતી. પરંતુ આ ભૂકંપે તેની આડે ૧૫ માઈલ લાંબો વાંકો ચૂકો બંધ બનાવી દીધો. જે અલ્લાહના બંધ તરીકે ઓળખાય છે. તેથી સિંધુનું પાણી આવતું બંધ થઈ ગયું. આમ, આ ધરતીકંપે કચ્છને વધુ વેરાન બનાવવામાં ફાળો આપ્યો.
૪ એપ્રિલ, ૧૯૦૫માં હિમાલયની તળેટીમાં આવેલ કાંગરા, ધર્મશાળા વગેરે શહેરોમાં સવારે ૯-00 વાગ્યે ભયંકર ધરતીકંપ થયો હતો. આ ધરતીકંપના કેન્દ્રમાં ઘણાં શહેરો આવી જતાં હોવાથી નુકશાન વધુ થવા પામ્યું હતું. કાંગરા, ધર્મશાળા શહેરો તદ્દન નાશ પામ્યાં હતાં. અને આસપાસનાં ગામડામાં પણ ૨૦ થી ૩૦ ટકા વસ્તી ઘર નીચે દટાઈને મૃત્યુ પામી હતી. દહેદાદૂન નૈનિતાલ, સિમલા, અલ્ગોરા વગેરે ઠેકાણે ઘણું નુકશાન થયું હતું. હિમાલયમાં કાંગડા અને કુલ વચ્ચે તથા મસૂરી અને દહેરાદૂન વચ્ચે ધરતીના પેટાળમાં ભંગાણ પડ્યું હતું. તેથી આ ધરતીકંપ થયો હતો. તેનાં મોજાં અફઘાનિસ્તાન, ગુજરાત અને સુંદરવન (બંગાળ) સુધી ફરી વળ્યાં. આ ધરતીકંપ અસાધારણ વિનાશક હતો. મોજાંની સરેરાશ ઝડપ સેકન્ડના ૧.૯ર માઈલ ગણાઈ છે.
પથિક સૈમાસિક - જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી-માર્ચ ૨૦૦૧ ૦૯
For Private and Personal Use Only
