________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પણ ભુજ, અમદાવાદ, મુંબઈ, દિલ્હી અને બેંગલોરમાં ભૂકંપના ઓછી તીવ્રતાવાળા (૩ થી ૬ વચ્ચેના) ઝટકા ચાલુ રહ્યા છે. બાલંભા (જામનગર) અને ખાવડા નજીક ચીકણો લાવા નીકળવાથી છિદ્રો પડી ગયાં છે.
૧૮૧૯ના તેમજ ૧૯૫૬ના કચ્છના ભૂકંપ પછી ગુજરાતમાં, છેલ્લાં ૫૦ વર્ષના ભારતના ભૂકંપ ઇતિહાસમાં અને દુનિયાભરના અતિભીષણ ભૂકંપો પૈકી ભયંકર તબાહી મચાવનાર આ એક અભૂતપૂર્વ દુઃખદ ઘટના હતી. રાજ્ય, દેશ અને દુનિયાભરના લોકોને આ ભૂકંપે સ્તબ્ધ બનાવી દીધા છે. મુખ્ય ભૂકંપ થયાના ૪૮ કલાક દરમ્યાન ૨૫૭ જેટલા પશ્ચાતકંપ (જે પૈકી સાત ૫ થી ૬ તીવ્રતાના અને ૭૧ કંપ ૪સુધીની તીવ્રતાના) અને છેલ્લા ૯૬ કલાક દરમ્યાન કુલ ૩૪૦ કંપ આવી ગયા. જાનહાનિ ૭૨ કલાક સુધીમાં સત્તાવાર ૨૫,૦૦૦ના આંકને અને ઇજાગ્રસ્તોનો આંક ૩૦,૦૦૦ને વટાવી ગયેલ છે. હજારો હજી કાટમાળ હેઠળ દટાયેલા પડ્યા હશે. લાખો લોકો બેઘર બની ગયા છે. રાજ્યભરમાં સંપત્તિના નુકસાનનો આંક આશરે ૨૫,૦૦૦ કરોડને આંબી ગયો છે. દિનપ્રતિદિન આ આંકડો વધતો જાય છે. ગુજરાતમાં એક લાખ કરતાં વધુ મોતની આશંકા સેવાય છે. મૃતકો અને ઘાયલોના પરિવારોની વેદના પારાવાર છે. સત્તાવાર મૃત્યુઆંક ૧૬,૪૮૪ થયાનું જણાવાયું છે.
ગુજરાતનો ૧/૩ ભૂમિભાગ ધરાવતો કચ્છ જિલ્લો ભૂકંપને પાત્ર છે. છેલ્લી બે સદી દરમ્યાન અહીં ભૂકંપની ઘટનાઓ અવારનવાર ઘટતી રહી છે. ૧૮૧૯માં કચ્છ-સિંધ સરહદે થયેલા ૮ની તીવ્રતાવાળા ભૂકંપથી અલ્લાએ બાંધેલો-અલ્લાહ બંધ-જેવો લાંબો ટકરો સમતળ ભૂમિ પર આપોઆપ રચાઈ ગયેલો, તે હજી આજે પણ જોવા મળે છે, ત્યારે ધક્કો એટલો તો પ્રચંડ હતો કે સિંધુ નદીનો એક ફાંટો (કોરી શાખા) જે કચ્છ તરફ વહેતો હતો તે ભૂમિ ઊંચકાઈ જવાથી પશ્ચિમ તરફ ફંટાઈ ગયેલો. તે પછી ૧૯૫૬માં આવેલા ૭ની તીવ્રતાવાળા ભૂકંપથી આખું ને આખું અંજાર જમીનદોસ્ત થઈ ગયેલું. જે ફરીથી વસેલું. પણ આ ભૂકંપથી ફરી પાછું તારાજ થઈ ગયું છે. કચ્છમાં ૧૮૧૯, ૧૮૪૪, ૧૮૬૪, ૧૮૯૮, ૧૯૦૩, ૧૯૪૫, ૧૯૪૯, ૧૯૫૬ અને ૨૦૦૧ના ભૂકંüએ કારમા ઘા ઝીંક્યા કર્યા છે.
ભુજ, અંજાર અને ભચાઉ સંપૂર્ણપણે તારાજ થઈ ગયાં છે. ગુજરાતના નકશા પરથી હાલ પૂરતાં તો ભૂંસાઈ ગયાં છે. લગભગ બધા જ આવાસો ધરાશાયી થયા છે. આશરે ૬,૫૦૦ થી વધુ લાશો મળી છે, અસંખ્ય પશુઓ મરેલાં પડ્યાં છે. બીજા ઘણા કાટમાળ નીચે દટાયેલાં પણ હશે. થોડા વખત પહેલાં થયેલા ભયંકર વાવાઝોડાની હજુ કળ વળી નથી તે કંડલા બંદરને પણ પુષ્કળ નુકસાન પહોંચ્યું છે. મકાનો અને કાર્યાલયો તૂટી કે બેસી ગયાં છે, માર્ગો પર ફાટ પડી છે, ભૂમિખસેડ થયા છે. ફાટોમાં સમુદ્રજળ પ્રવેશવાથી અને પાછું નીકળવાથી ચીકાશવાળું પાણી પ્રસર્યું છે. ભુજ-ભચાઉના માર્ગો પર પણ ફાટો પડી છે. ભચાઉના ઘણા ભાગ બેસી ગયા છે. ભુજનાં સ્વામિનારાયણ મંદિર, સિવિલ હૉસ્પિટલ, ૧૮૮૪ નું ૧૧૪ વર્ષ જૂનું વિવિધ સાંસ્કૃતિક-ઐતિહાસિક અજાયબીઓ ધરાવતું સંગ્રહાલય અને ૪૭૫ વર્ષ જૂનો કોટ તથા અંજારની જેસલ-તોરલની સમાધિ ખંડિયેર બની ગયાં છે. કચ્છને ગુજરાતની મુખ્ય ભૂમિ સાથે જોડતો સમખિયાલી પાસેનો સૂરજબારી પુલ નુકશાન પામ્યો છે, આ પુલ પર ગુજરાતની છઠ્ઠી હાઈટેક કોમ્પ્યુટરાઈઝ્ડ આર.ટી.ઓ ચેકપોસ્ટને મુખ્યમંત્રી શ્રી કેશુભાઈ પટેલે જુલાઈ ૨૦૦૦ મહિનામાં ખુલ્લી મૂકી હતી. તેનું જરૂરી સમારકામ કરીને હળવાં વાહનો માટે ચાલુ કરાયો છે. ભુજ, અંજાર અને ભચાઉ તથા આજુબાજુનાં ગામો ભેંકાર બની ગયાં છે. ત્યાં આર્મી હૉસ્પિટલ દ્વારા તથા સેના દ્વારા સારવાર અને બચાવની કાર્યવાહી ચાલુ કરી છે. ગૃહરક્ષકદળ અને એન.સી.સી. પણ બચાવકાર્યમાં જોડાયાં છે. આ સિવાય ધાર્મિક અને સામાજિક સંસ્થાઓ પણ સેવાકાર્યમાં ફાળો આપી રહી છે. સડતાં શબો અને પશુઓને કારણે રોગચાળો ફેલાવાની શક્યતા છે. આથી બચેલા લગભગ બધા જ લોકો શક્ય હોય તે રીતે હિજરત કરી રહ્યા છે.
પથિક ત્રૈમાસિક - જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી-માર્ચ ૨૦૦૧ - ૧૬
For Private and Personal Use Only
