________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦ મે, ૧૮૮૫ના રોજ કાશ્મીરને ભૂકંપના ૮૦ આંચકા લાગ્યા હતા, જે આંચકા ત્રણ દિવસ સુધી ચાલુ રહ્યા હતા અને બારમુલ્લા શહેર આખું જમીનદોસ્ત બની ગયું હતું. લગભગ ૮ હજાર માણસો અને ૧૫ હજાર પશુઓનો ભોગ તે ભૂકંપ લીધો હતો. ત્યાં ૭૦ હજાર ઘર તૂટી ગયા હતાં. બારમુલ્લા શહેરની આસપાસની જમીનમાં મોટી તિરાડો પડી ગઈ હતી અને તેમાંથી પાણી નીકળતાં હતાં. પઠન શહેરમાં આશરે ૧૨૦૦ વર્ષ જૂનું બૌદ્ધ મંદિર પડી ગયું હતું.
૧૪ જુલાઈ, ૧૮૮૫ ને મંગળવારના રોજ કલકત્તા ને તેની આસપાસનો પ્રદેશ સવારે સાડા છ વાગ્યે ધણધણી ઊઠ્યો અને અનેક મકાનો પડી ગયા. હુગલી નદીનાં નીર જમીન ઉપર ધસી આવ્યાં હતાં. નદીમાં જમીન ઊપસી આવી હતી. કલકત્તાથી ૧૧ માઈલ દૂર આવેલા શ્રીરામપોરમાં કેટલાક માણસો જમીનમાં દટાઈ ગયા હતા. નેટાર ખાતે રાજવીનો મહેલ પડવાથી અસંખ્ય માણસો દટાઈ ગયા. મુર્શિદાબાદમાં નવાબ નાજીબનો મહેલ અને રોયલ મિષ્ટીલેંગનું મંદિર જમીન દોસ્ત થયાં હતાં.
- ૪ એપ્રિલ, ૧૯૦૫માં હિમાલયની તળેટીમાં આવેલ કાંઝાની ખીણમાં ભૂકંપ થયો તેમાં લગભગ ૨૦,૦૦૦ માણસોનો ભોગ લેવાયો હતો. ઈ.સ. ૧૯૩૪માં બિહારમાં ભયંકર ભૂકંપ થયો હતો. તેની અસર પટણા, મોંધીર, જમાલપુર વગેરે જગ્યાએ પણ થઈ હતી. આ ભૂકંપ બપોરના સમયે થયો હતો. તેમાં આલીશાન મકાનો ધસી પડ્યાં, હજારો માનવો તેમાં હોમાયા. કોઈ કોઈ સ્થળે પાંચ ફૂટ જાડો ધૂળનોમંથર પથરાઈ ગયો હતો. ગંગા નદીનાં નીર પાંચેક મિનિટ સુધી ઊંડા ઊતરી ગયાં હતાં અને પુનઃ ઉપર આવ્યાં હતાં. આ ભૂકંપની અસર આશરે ૨૦,000 ચોરસ માઈલ જેટલા વિસ્તારમાં થઈ. નેપાળમાં પણ તેની અસર પહોંચી અને ખટમંડ નગર અડધું તારાજ થઈ ગયું. નેપાળના રાજાનો મહેલ પણ ભૂકંપનો ભોગ બન્યો. આ ધરતીકંપ વિશ્વ આખાને ઊંડો આઘાત પહોંચાડ્યો હતો.
બિહારના આ ભૂકંપ પછી મહાત્મા ગાંધીજીએ ફાળો ઉઘરાવી ભૂકંપપીડિતોને પહોંચાડ્યો હતો. ત્યારે ગાંધીજીએ ટીનવેલીની ૨૪ જાન્યુઆરી ૧૯૩૪ની સભામાં કહ્યું કે આ ધરતીકંપ એ “ઈશ્વરે આપણા પાપને માટે મોકલેલી સજા છે. આવા ઉત્પાતનું કારણ ઈશ્વરીય ઇચ્છા સિવાય બીજું કાંઈ હોય શકે નહીં.” ગાંધીજીના આ વિધાનનો વિરોધ થયો હતો અને કવિવર રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે પણ આ બાબતે આશ્ચર્ય વ્યકત કરી પોતાનો ખુલાસો "તો. આ બિહારના ધરતીકંપ વખતે મોરબીના મહારાજા લગધીરજીએ રૂા. ૧૫OOO ભૂકંપ ફંડમાં આખા ..૧૧ એ લગધીરજીના મોરબીમાં મુકાયેલા બાવલાને ૨૬ જાન્યુઆરીના ભૂકંપે તોડી નાંખ્યું અને તેના ત્રણ કટકા થઈ ગયા છે. આ છે કુદરતની લીલા. આ લગધીરજીનાં પૌત્રવધૂ મોરબીના રાજમાતાએ આ ભૂકંપમાં પણ ૨ વિમાન ભરી રાહત સામગ્રી મોકલી અને પોતે ખુદ પોતાની પ્રજાને આશ્વાસન દેવા ફર્યા હતાં.
૧૯૩૪ના બિહારના એ ભૂકંપનો ઉલ્લેખ પંડિત જવાહરલાલ નહેરૂએ પોતાની આત્મકથામાં પણ કર્યો છે. તેમાં ૧૨ હજાર માણસો મૃત્યુ પામ્યા હતા.
૨ જુલાઈ ૧૯૩૮ના રોજ પાળિયાદમાં ભૂકંપ અને ધડાકો થયો અને સતત ત્રણ દિવસ સુધી પાળિયાદ યૂક્યું હતું પણ કોઈ જાનહાનિ નોંધાઈ નથી. ૩૧ ઓક્ટો. ૧૯૪૦ના દિવસે નવું વર્ષ હતું ત્યારે ભારતમાં ઘણા ભાગમાં ભૂકંપના આંચકાઓ નોંધાયા હતા, ૨૯ જુલાઈ ૧૯૪૩ની રાત્રે ૮ વાગ્યે ગૌહાટીમાં હળવા ત્રણથી ચાર આંચકાઓ આવ્યા, જે પછી ૨૮ જુલાઈ ૧૯૪૭ની સાંજે ૭ વાગ્યે કલકત્તામાં સામાન્ય આંચકો આવ્યો હતો. ૩૦ જુલાઈ ૧૯૪૭ના દિવસે આસામમાં આવેલા શિવસાગરમાં ઊભેલા વિખ્યાત મંદિરનો ઘુમ્મટ ભૂકંપના આંચકાથી પડી ગયો હતો. ૧૫ ઓગષ્ટ ૧૯૫૦ના દિવસે આસામમાં ઉગ્ર ભૂકંપ થયો હતો.
૨૧ જુલાઈ ૧૯૫૬ની રાત્રે ૯ વાગ્યે અંજારમાં જોરદાર ભૂકંપ આવ્યો. સાથે સાથે ગુજરાત, સૌરાષ્ટ્રમાં પણ ધરતી ધ્રુજી હતી. ત્રણ મોટા આંચકા આવ્યા હતા, જે ૨૦ થી ૬૦ સેકન્ડ સુધી ચાલ્યા હતા. ત્યારે અંજારમાં ૧ હજાર મકાનો જમીનદોસ્ત બન્યાં. ૨૫ જુલાઈ ૧૯૫૬ના દિવસે પોણા અગિયાર વાગ્યે ફરી કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્ર ધ્રૂજ્યાં હતાં, પરંતુ તે આંચકો હળવો હતો. ખેંગારપર ગામે ગરમપાણીના ઝરા ફૂટી નીકળ્યા હતા. ૨૭ જુલાઈ ૧૯૫ના રોજ ફરી ત્રીજો આંચકો આવ્યો જે પણ હળવો હતો. અંજારમાંથી ૧૫ હજાર માણસોને અન્યત્ર ખસેડ્યા હતા. પછી સરકારની મદદથી ફરીવાર અંજાર વિકસ્યું. તે પાછું કુદરતે ૨૬ જાન્યુ. ૨૦૦૧ના શુક્રવારે તારાજ કર્યું.
૨૩ માર્ચ ૧૯૭૦ની. સવારે ૭, ૨૩ મિનિટે ભરૂચમાં આશરે પાંચ સેકન્ડ સુધી વારંવાર બે માત્રાના આંચકા
પથિક સૈમાસિક - ૧
બ્રુઆરી-માર્ચ ૨૦૦૧ - ૨૬
For Private and Personal Use Only
