________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભૂકંપના જબરદસ્ત તીવ્ર આંચકા આવ્યા હતા. આ આંચકાની તીવ્રતા રિક્ટર સ્કેલ ઉપર ૬ પોઈન્ટ અને ૬ ૭ નોંધાઈ હતી. ઉત્તર ભારતના કેટલાક ભાગો પૈકી દિલ્હી, કાશ્મીર, હરિયાણા, જયપુર, ચંદીગઢ, રાજસ્થાનના કેટલાક ભાગો પણ ધ્રૂજી ઊઠ્યા. આંચકાનો સમયગાળો ઓછો હોવાથી જાનહાનિ કે માલમિલકતને કોઈ નુકશાન થયું નથી.
પાકિસ્તાનના પાટનગર ઇસ્લામાબાદ સહિત રાવલપીંડી, પેશાવર, ક્વેટા, મધ્ય પંજાબ પ્રાંત અને લાહોર જેવા શહેરોમાં સવારે ૭.૨૨ વાગ્યે આવેલા ભૂકંપના આંચકાની તીવ્રતા ૬.રની હતી. લોકો ગભરાટના માર્યા મકાનોની બહાર દોડી આવ્યા હતા.
અફઘાનિસ્તાનના પાટનગર કાબુલમાં પણ આ આંચકાએ લોકોમાં ખોફનું વાતાવરણ ઊભું કરી દીધું હતું. કાતિલ ઠંડીમાં લોકો ગભરાટના માર્યા ઘરની બહાર દોડી આવ્યા હતા. અફઘાનિસ્તાન ભૂકંપીય પટામાં આવેલું છે અને તાજેતરનાં વર્ષોમાં દેશના તખાર અને બદકશામાં આવેલા વિનાશક ભૂકંપથી ૯000 લોકોનાં મોત થયાં હતાં. ૪ ફેબ્રુઆરી ૧૯૯૮ના ભૂકંપમાં ૪000 મોત અને ૩૧ મે, ૧૯૯૦ના ભૂકંપમાં પ000 માણસો મર્યા હતાં. સુદૂર પૂર્વમાં આવેલા જાપાનના ઉત્તર ભાગો ધરતીકંપના આંચકાથી ધ્રૂજી ઊઠ્યા હતા.
ધરતીકંપોએ દુનિયાની ભૂગોળને વર્તમાન સ્વરૂપ કેવી રીતે આપ્યું તે દુનિયાનો નકશો જોવાથી જણાઈ આવશે. એ કાળમાં ભારત અને ઓસ્ટ્રેલિયા જોડાયેલાં હતાં. આજ વચ્ચે ઇન્ડોનેશિયાના ટાપુઓ, સમુદ્રો અને ઉપસાગરો છે તેને બદલે ત્યાં સળંગ ખંડ હતો. ઇન્ડોનેશિયાના ટાપુઓ કાંધી વડે જોડાયેલા છે અને સમુદ્ર ઘણો છીછરો છે. ભૂકંપ વડે આ પ્રદેશ સમુદ્રમાં ડૂબી ગયો છે અને ઇન્ડોનેશિયાને ટાપુઓનો દેશ બનાવી દીધો છે આ હકીક્ત તેની રાષ્ટ્રીય એકતા માટે શાપરૂપ છે.
- ઇશાન એશિયા અને વાયવ્ય અમેરિકાની વચ્ચે બેરિંગની સામુદ્રધુની આ બંને ખંડોને છૂટા પાડે છે. એક કાળમાં તે બંને જોડાયેલા હતા. આ પુલ પર થઈને અમેરિકાની આદિવાસી પ્રજાઓના પૂર્વજો મધ્ય એશિયામાંથી અમેરિકા ગયા. પાછળથી ભૂકંપોને લીધે આ જોડાણ તૂટી ગયું અને વચ્ચે સામુદ્રધુની બની ગઈ. આ પ્રદેશ અત્યારે પણ પ્રચંડ ભૂકંપાને પાત્ર છે.
આજે એક બાજુ યુરોપમાં ડેન્માર્ક, નેધરલેન્ડ, અને ફ્રાન્સ છે, બીજી બાજુ બ્રિટન છે. વચ્ચે ઉત્તર સમુદ્ર (જર્મન સમુદ્રો ઘૂઘવે છે. આ સમુદ્ર બહુ છીછરો છે એક કાળે ત્યાં સમુદ્ર ન હતો. બ્રિટન તથા યુરોપનો સળંગ ખંડ હતો. પથ્થર યુગના યુરોપી લોકો અહીં ભટકતા હતા તેના પુરાવા સમુદ્રમાંથી મળી આવ્યા છે. હિમયુગને અંતે એટલો બધો બરફ પીગળીને સમુદ્રમાં તેનું પાણી ગયું કે સમુદ્રની સપાટી ઊંચે આવી અને નીચાણવાળી જમીન તેમાં ડૂબી ગઈ.
હિમાલયના જન્મકાળના અરસામાં જગતમાં જે પર્વતમાળાઓ બની છે તે બધી ધરતીકંપને પાત્ર છે. અજીરિયા, મોરક્કો, ગ્રીસ, તુર્કી, ઈરાન, ચીન, દક્ષિણ અમેરિકામાં ચિલી કે એવા કોઈ ને કોઈ દેશમાં ભયંકર ભૂકંપ થાય છે અને સેંકડો કે હજારો માણસો માર્યા જાય છે કે ઘવાય છે. આ બધા ધરતીકંપ પૃથ્વીના ભૂકંપપાત્ર પટામાં જ થયા હતા અને થાય છે. આ પટો બંને અમેરિકાની પશ્ચિમ કોર, દક્ષિણ યુરોપ, તુર્કી, ઈરાન, અફઘાનિસ્તાન, તાપી નદીથી ઉત્તરનો ભારતખંડ, બ્રહ્મદેશ, ઇન્ડોનેશિયા, ન્યૂઝીલેન્ડ થઈને દક્ષિણ પ્રશાન્ત સોંસરવો જાય છે. બીજો પટો ઇન્ડોનેશિયામાંથી ફિલિપિન્સ અને જાપાન થઈને ક્યુરાઈલ અને એલ્યુશિયન ટાપુઓમાં થઈને ઉત્તર અમેરિકાના પટાને મળી જાય છે. સમગ્ર ઉત્તર ભારત, સૌરાષ્ટ્રનો વાયવ્યભાગ અને કચ્છ ગંભીર મધ્યમ પ્રકારના ભૂકંપને પાત્ર છે.
પથિક • àમાસિક - જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી-માર્ચ ૨૦૦૧ • ૧૯
For Private and Personal Use Only
