Pathik 1998 Vol 38 Ank 12

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 6

નહિ હઠશે નહિ હઠશે બહાદુરો પાછાં નહિ હઠશે.
*
ડંકો વાગ્યો શૂરા સૈનિક જાગજો રે જાગજો રે, કાયર ભાગજો રે...ડંકો
*
*
યે શિર જાવે તો જાવે, પણ આઝાદી ઘર આવે. યે જાન ફના હો જાવે, પણ આઝાદી ઘર આવે.
આવાં કેટલાંક ગીતો શુરાતન ભર્યા યાદ કરી શકીશું. આ એક એક ગીતમાં તોપના ગોળા જેટલી તાકાત ભરેલી છે. લોકોની તાકાત, આઝાદી માટેની તમન્ના, અંગ્રેજો સાથે લડી લેવાનો જુસ્સો અને નિર્ધાર, બલિદાનની ઉચ્ચતમ ભાવના આ ગાંધીગીતો-રાષ્ટ્રગીતોમાં વ્યક્ત થાય છે. આ ગીતો શેરીઓ ગજાવતી. પ્રભાતફેરી હોય કે સરઘસ હજારો નરનારીઓ જોરશોરથી અદ્ભૂત તાકાતથી ગાતાં. કેટલીકવાર સભાઓમાં પણ આ ગીતો ગવાતા. જેથી પ્રજાને શૂરાતન ચઢતું. તે વખતે અન્યાય, જુલ્મ, શેતાની સલ્તનતનો પ્રતિકાર એ વીરત્વના આભૂષણ રૂપ ગણાતાં. ચોમેર આઝાદીનો આતશ પ્રજ્વલિત થયો હતો. બત્રીસ લક્ષણા યુવાનોએ સર્વસ્વનું બલિદાન આપ્યું હતું, જેલો ઉભરાઈ ગઈ હતી ત્યારે સરકારની ખફગી વહોરી લેવામાં પ્રજાજનો ધન્યતા અનુભવતા. તે નીચેની પંક્તિઓમાં પ્રતિબિંબિત થાય
છે.
કફનકો બાંધકર સરસે, કરો કલ્યાણ ભારતકા
કરો બલિદાન લાખોંકા, રહે અરમાન ભારતકા ગુલામી છોડદો મીલકર, કરો સન્માન ભારતકા
દરેક યુવાન સ્ત્રી-પુરુષ માટે જે ગીત લલકારાતું તે દરેક યુવાન ભારતીયને સૈનિક બનાવવાની હાકલ કરતું અને તે તેમનો ધર્મ ગણાતો, જુઓ
જુવાનો ઓ હિન્દના, સૈનિક બનીને ચાલો, યુવતીઓ ઓ હિન્દની, કેસરીઆ કરીને ચાલો... સંતાનો ઓ હિન્દુનાં, સૌ મર્દ બનીને મહાલો...
આ સમગ્ર ગીતમાં આ તો આખરી યુદ્ધ છે માટે કોઈએ ઘરમાં સંતાવું શોભે નહિ; આવા કેટલાંયે યુવા જાગૃતિનાં ગીતો ગવાતાં તેની ચેતનાએ તો નાના બાળકોથી માંડીને યુવાનો અને વૃદ્ધો પછી તે સ્ત્રીઓ હોય કે પુરુષો બધાંને સરખી રીતે હચમચાવી મૂક્યાં છે. આ જમાનો કોઈ ઓર હતો. જેણે તેને માણ્યો હોય તેને જ સમજાય.
૧૯૩૦માં ‘સ્વતંત્રતાની મીઠાશ' મેધાણીભાઈએ રચ્યું તેમાંથી પરાધીનને બદલે સ્વાધીન શબ્દ સંભળાતા જે સુખની ઘડી છલકાઈ જાય અને મુક્તિનું ભાન થઈ આવે તેવો તો તે ગીતનો ઉમળકો છે–
તારા નામમાં ઓ સ્વતંત્રતા, મીઠી આ શી વત્સલતા ભરી
મુડદાં મસાણેથી જાગતાં એવી શબ્દમાં શી સુધા ભરી ! એને કાને શબ્દ પડ્યો તું સ્વાધીન, શી અહો સુખની ઘડી ! એને ભાન મુક્તિ તણું થયું
પથિક ૭ સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૮ ૦૩