________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિમંત્રણથી ગોધરામાં ભરાયેલી ગુજરાત રાજકીય પરિષદ ગાંધીજીના મુખ્ય રચનાત્મક શસ્ત્ર રેંટિયાની શોધ માટે પણ ઉપયોગી સિદ્ધ થઈ હતી.
પંચમહાલ જેવા પછાત વિસ્તારમાં રાષ્ટ્રીય જાગૃતિને સતત ધબકતી રાખવાનું કાર્ય અલબત્ત કપરું હતું. પણ ગાંધીજી સાથેના સંપર્ક પછી સહકાર આંદોલનમાં પણ તનતોડ મહેનત દ્વારા વામનરાવે પંચમહાલ જિલ્લાને ધમધમતો રાખ્યો હતો. પંચમહાલ જિલ્લાના બાટીયા, લુણાવાડા, સંતરામપુર, જાંબુઘોડા અને સેજલના દેશી રાજ્યોમાં અસહકાર આંદોલનને પ્રસરાવવામાં વામનરાવે સક્રિય પ્રયાસો કર્યા હતા. ગોધરામાં પણ વામનરાવે પોતાના સાથીઓ દલસુખભાઈ શાહ, દાક્તર માણેકલાલ, વકીલ પુરુષોત્તમદાસ વગેરેના સહયોગથી અસહકાર આંદોલનને સક્રિય રાખ્યું હતું. વિદેશી કાપડની હોળી અને અંગ્રેજ સરકારને દરેક ક્ષેત્રમાં અસહકાર કરવામાં વામનરાવ અગ્ર હતા. ૧૯૨૨ની ૮મી ફેબ્રુઆરીએ ગાંધીજીએ અસહકાર આંદોલન મોકૂફ રાખ્યું. અને ૧૦ માર્ચ, ૧૯૨૨ના રોજ ગાંધીજીની ધરપકડ થઈ. એટલે પંચમહાલમાં પણ અસહકાર આંદોલન મુલતવી રહ્યું. પણ વામનરાવે તેમના સાથીઓના સહકારથી પોતાના વિસ્તારમાં રચનાત્મક પ્રવૃત્તિઓ આરંભી. આ જ અરસામાં ઝાલોદમાં તેમના સહકારથી ભીલો માટે શાળા શરૂ થઈ. ભીલ સેવા મંડળનું ઉદ્ઘાટન પણ ઠક્કરબાપાના હસ્તે આ જ અરસામાં થયું.
૧૯૩૦ માં વામનરાવ મુંબઈની ધારાસભાના સભ્ય હતા. પણ ગાંધીજીની દાંડીયાત્રાનો આરંભ થતાં જ વામનરાવે ધારાસભામાંથી રાજીનામું આપી દીધું. અને ગાંધીજીના મીઠા સત્યાગ્રહમાં જોડાવાની જાહેરાત કરી, તેઓ ૧૫-૪-૧૯૩૦ ના રોજ સચીન પાસે ત્રણ માઈલને અંતરે આવેલા ઉભેર ગામે ગાંધીજીને મળ્યા. પંચમહાલ જિલ્લો મીઠા સત્યાગ્રહમાં ૨૧-૪-૧૯૩૦ ના રોજ સામેલ થઈ રહ્યો હતો. એટલે ગાંધીજીના આશીર્વાદ લેવા વામનરાવ ગાંધીજીને મળ્યા હતા. ગાંધીજી, વામનરાવ અને શ્રી લક્ષ્મીકાંત શ્રીકાંતને મળ્યા. અને પંચમહાલની પ્રજાને પ્રેરક સંદેશો આપતા કહ્યું,
‘પંચમહાલ મોડું જાગે છે તેમાંય ઈશ્વરીય સંકેત હશે. આ યુદ્ધમાં પહેલો તે છેલ્લો બેસે ને છેલ્લો એ પહેલો બેસે તો નવાઈની વાત ન ગણાય. પંચમહાલની શક્તિનો પાર નથી. પણ દુ:ખ એ છે કે આપણે આપણી શક્તિઓ ઓળખતા નથી. આ વખતે ઓળખ કરવાની છે. પંચમહાલ કરશે એવી આશા છે જ.
ગાંધીજીના આશીર્વાદ પછી પંચમહાલમાં સવિનય કાનૂનભંગની લડત સક્રિયપણે ચાલી. સ્થાનિક ઉપરાંત ધારાસભા માટે પણ વામનરાવના નેતૃત્વ નીચે એક ટૂકડી તૈયાર થઈ. અને ૧૯૩૦ માં તે માટે સૈનિકોની પસંદગી વામનરાવની આગેવાની તળે ગોધરા, શહેરા, કાલોલ, હાલોલ, દાહોદ અને ઝાલોદમાં થઈ. ગોધરાની પ્રજાએ વામનરાવની ટૂકડીને ભવ્ય વિદાય આપી. આમ ધારાસણાના મોરચે વામનરાવ પોતાની ટૂકડી સાથે પહોંચ્યા. ધારાસણામાં વામનરાવ અને તેમની ટૂકડી મીંઠાનાં કાયદાનો ભંગ કરવા ખાડી પર પહોંચી ત્યારે અંગ્રેજ પોલીસે તેને ચારે બાજુથી ઘેરી લીધી. પછી વામનરાવને કેદ કર્યા. અને તેમને ઢસડીને ટૂકડીમાંથી બહાર કાઢયા. પછી મીઠાંના પાણીમાં તેમને ધક્કો માર્યો. ટૂકડીના અન્ય સભ્યોને લાઠીમાર કરી કાઢી મૂક્યા પછી વામનરાવને માફી માગવા, નમાવવા અનેક અમાનવીય અત્યાચારો કર્યા. પણ વામનરાવ જરા પણ ડગ્યા નહિ. અંતે તેમની ધરપકડ કરી. તેમના પર કોર્ટમાં કેસ ચાલ્યો અને તેમને દોઢ વર્ષની કેદની સજા કરવામાં આવી.
આ પછી ૧૯૩૨માં પુનઃલડતનો આરંભ થયો. ત્યારે અંગ્રેજ સરકારે સક્રિય સૈનિકોની યાદી મુજબ વામનરાવની ધરપકડ કરી. ૧૯૩૨ના માર્ચમાં દાહોદના મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષ તેમનો કેસ ચાલ્યો. અને તેમને બે વર્ષની કેદની સજા થઈ, આ સજા તેમણે વીસાપુર જેલમાં પસાર કરી.૧૦
વામનરાવે મીઠા સત્યાગ્રહ ઉપરાંત પંચમહાલ જિલ્લાની ભૌગોલિક પરિસ્થિતિને અનુરૂપ કરેલો ‘મલાવ જંગલ સત્યાગ્રહ''' તેમની સૂઝ અને દેશદાઝને વ્યક્ત કરે છે. અંગ્રેજ સરકારના મલાવ ગામની સીમમાં આવેલા ઘાંસના બીડીમાં ઢોરોને ચરાવવા મૂકી દઈ વામનરાવે એ સમયે જે હાહાકાર મચાવ્યો હતો તે તો એ યુગના કોઈ માનવીને પૂછો ત્યારે જ પામી શકાય.
૧૯૩૨ પછી વામનરાવ રચનાત્મક પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય રહ્યા. પણ જ્યારે ગાંધીજીએ ૧૯૩૯ માં વ્યક્તિગત પથિક ૭ સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૮ ૦ ૧૩
For Private and Personal Use Only
