________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હતું કે “આ મોટાપાટની ચાંચની ખાડી ઘણી જ વખાણવા લાયક છે. તેમાં મોટી આગબોટો પણ, આવી શકે તેમ છે. તેથી આ જગ્યા સુધી રેલ્વે કરવામાં આવે તો મધ્ય હિંદુસ્તાન સુધીનો વેપાર પીપાવાવ બંદરે આવી શકે. એટલું જ નહીં પણ આગબોટો પરભારી વિલાયત જઈ શકે એવી સગવડવાળું આ બંદર છે. તેથી ખોટાપાટની ખાડી ઉપર તમારે જરૂર નવું શહેર આબાદ કરી વેપારની વૃદ્ધિ થાય એમ કરવું જોઈએ.”
આ પીપાવાવ બંદર ભાવનગરથી ૧૩૦ કિલોમીટર, મહવાથી ૪૫ કિલોમીટર અને જાફરાબાદથી ૧૯ કિલોમીટરના અંતરે આવેલું છે. આ બંદરની કુદરતી રચના અદ્ભુત છે. મોટાપાટની ખાડી ઉપર આવેલ બંદર છ પોઇન્ટ ચાર કિલોમીટરથી આઠ કિલોમીટર લાંબી અને એક કિલોમીટર પહોળી ચાંચની ભુશિરથીર રક્ષિત છે. અહીં સમુદ્રમાં આવેલ ચાંચ, શિયાળ બેટ અને સવાઈ ટાપુને કારણે આ બંદરનું બારુ દરિયાઈ ઝંઝાવતો સામે સુરક્ષિત રહે છે. અહીં ખુલ્લા સમુદ્રમાં કાયમ ઓટના સમયે પણ પાણી ઊંડું રહે છે.
જૂના ભાવનગર રાજયે અન્ય બંદરોની સાથે પીપાવાવ બંદરના વિકાસની યોજના કરી હતી. આ પીપાવાવ બંદર ભાવનગર રાજયનાં બાહોશ ઈજનેર પ્રોકટર સિમ્સ બાંધ્યું હતું. તે સમયનાં દીવાન શ્રી ગંગા ઓઝાએ આ બંદરના 'વિકાસ અને પ્રગતિ માટે વહીવટદાર, ન્યાયાધીશ, ફોજદાર, થાણેદાર વગેરેની કચેરીઓ માટે “રાજગઢ' નામનું ભવ્ય મકાન, ધર્મશાળા, પાણીની ટાંકી, દવાખાનું, એક વર્કશોપ, સડક, રેલ્વે, પોસ્ટ ઓફિસ, તાર ઓફિસ, મોદીખાનાની સગવડતા વગેરેની સુવિધાઓ ઊભી કરી મહત્ત્વપૂર્ણ પગલા ભર્યા હતાં.
ઈ.સ. ૧૮૯૦ ના માર્ચ મહિનામાં નામદાર કૈસરે હિંદ મહારાણી સાહેબના પૌત્ર શાહનીદા નામદાર પ્રિન્સ આલ્બર્ટ વિકટર ભાવનગર પધાર્યા તે વખતે તેમના વરદહસ્તે આ બંદરને ઉઘાડવાની વિધિ મોટા સમારંભ વચ્ચે થઈ હતી. અને તેનું નામ “વિકટર બંદર' રાખવામાં આવ્યું. પોર્ટ આલ્બર્ટ વિકટર બંદરેથી ૧૯ મી સદીની છેલ્લી ત્રીશીમાં માલની આમદાની અને રવાનગીના આંકડા નીચેના કોઠા પરથી જોઈ શકાય છે." સાલ ઈ.સ.
માલની આમદાનીના રૂપિયા માલની રવાનગીના રૂપિયા ૧૮૭૦-૭૧
૭૧,૨૦૦
૬,૦૦૦ ૧૮૭૧-૭૨
૭૫,૫૦
૮૦૦ ૧૮૭૩૭૪
૩૨,૬૦૦
૧૬,૭૫૦ ૧૮૭૬-૭૭
૩૬,૪૦૦
૨,૭૦૦ ૧૮૭૭-૭૮ ૬૭,૭૯૨
૬૪૮ ૧૮૭૮-૭૯ ૧,૧૫,૩૬૭
૪૩,૪૭૭ ૧૮૭૯-૮૦
૭૬,૩૬૫
૧,૭૯,૧૮૦ ૧૮૮૧-૮૨
૧,૦૬,૧૬૮
૧,૬૮, ૨૯૯ ૧૮૮૫-૮૫
૧,૩૪,૫૨૯
૧,૦૬,૮૦૦ ૧૮૮૭-૮૮
૧,૪૪,૫૨૦.
૧,૩૫,૮00 ૧૮૮૮-૮૯
૨,૫૦,૯૫૫
૧,૧૫,૦૭૫ ૧૮૯૨-૯૩
૨,૧૦,૧૫૦
૨,૭૯,૪૨૫ ૧૮૯૬-૯૭
૨,૨૬,૯૨૫
૧,૫૭,૬૨૫ ૧૮૯૮-૧૯૦૦
૨,૦૯,૮૭૫
૨,૧૩,૯૫૦
રાનું જે છે ૪
૪
પથિક • સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૮ • ૧૭
For Private and Personal Use Only
