________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પીપાવાવ બંદર : ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં એક અભ્યાસ
પ્રા. પારુલ એ. સત્તાશિયા
છેલ્લા કેટલાક સમયથી ભારતમાં ઉદારીકરણનો પવન ફૂંકાઈ રહ્યો છે. પરિણામે ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે મહત્ત્વપૂર્ણ પરિવર્તનો થઈ રહ્યા છે. દેશનાં વિવિધ રાજ્યોએ ઉદારીકરણની આ પ્રક્રિયાને વેગ આપ્યો છે. દેશના અન્ય રાજ્યોની તુલનાએ આપણું ગુજરાત રાજ્ય આ ક્ષેત્રે સૌથી મોટી છલાંગ લગાવી એક નવો જ કીર્તિમાન હાંસલ કરવાની દિશામાં આગળ વધી રહ્યું છે.
ગુજરાતનું પીપાવાવ બંદ૨ ત્રણ દરિયાઈ બેટ (૧) સવાઇબેટ (૨) ચાંચ બેટ અને (૩) શિયાળ બેટથી સંપૂર્ણપણે સુરક્ષિત છે. જેથી અનેકવિધ કુદરતી સાનુકૂળતાઓ ધરાવે છે. આ બંદરને વિકસાવવા માટે દાયકાઓથી વિવિધ સ્તરે માંગણીઓ થઈ રહી હતી. દુર્ભાગ્ય કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારનાં પૂરતા નાણા ભંડોળનાં અભાવે આ બંદરનો વિકાસ પાછો ઠેલાતો જતો હતો.
ભારતના પ્રવેશ દ્વાર સમા મુંબઈ અને આપણાં ગુજરાત રાજયનાં એક માત્ર મહાબંદર કંડલા વચ્ચે આવેલા પીપાવાવ બંદરને જો વિકસાવવામાં આવ્યું હોત તો પશ્ચિમ ભારતનું તે સૌથી મોટું બંદર બની ગયું હોત. આમ થયું હોત તો પીપાવાવ બંદરને પશ્ચિમ ભારતના પ્રવેશદ્વારનો દરજ્જો ક્યારનોય મળી ગયો હોત !!
ચિમનભાઈ પટેલ ગુજરાત રાજ્યના મુખ્ય મંત્રી હતા તે સમયે ખાનગી ક્ષેત્રે પીપાવાવ બંદરને વિકસાવવા મંજૂરી આપવામાં આવી. પીપાવાવ યોજના માટે ગુજરાત સ૨કારે ૧૭૫૦ એકર જમીન અને ૨૭ કિલોમીટરનો દરિયા કિનારો ફાળવ્યો.
સૌરાષ્ટ્રના દક્ષિણ દરિયા કાંઠે આવેલું અમરેલી જિલ્લાનાં રાજુલા તાલુકામાં આવેલ પીપાવાવ બંદર હવે બારમાસી બંદર તરીકે આકાર ધારણ કરી રહ્યું છે. હાલમાં ઔદ્યોગિક વસાહતો માટે બંદર ઉપર આધારિત એવા ઉદ્યોગો સ્થાપવામાં ખૂબ જ ઉત્સાહ પ્રવર્તી રહ્યો છે. ગુજરાત રાજ્યમાં બંદર આધારિત એવા કરોડો રૂપિયાના ઉદ્યોગો આવી રહ્યા છે.
નેધરલેન્ડ સરકાર દ્વારા બંદરોના વિકાસ માટે સમજૂતીના કરાર અન્વયે નવી વ્યુહરચના અપનાવી વહાણવટા ઉદ્યોગને પુનઃ ધબકતો ક૨વાનો દૃઢ સંકલ્પ જાહેર કરાયો છે. પીપાવાવ બંદર સંયુક્ત સાહસનાં મહાબંદર બનવાની દિશામાં અગ્રેસર બની રહ્યું છે. આ યોજના માટે અત્યાર સુધીમાં લગભગ ૧૭૫ કરોડ ઉપરાંત રૂપિયાનું રોકાણ થયું છે. આવતા પાંચ વર્ષમાં ૬૦૦ કરોડ રૂપિયાનું કુલ મૂડી રોકાણ કરવાનું આયોજન વિચારાયું છે.
આમ પીપાવાવ બંદર હવે રોજગાર અને ઉઘમનું તીર્થધામ બને છે. અહિંથી સૌરાષ્ટ્રની વિકાસયાત્રાનો એક નવો જ અધ્યાય શરૂ થયો છે. ત્યારે આ બંદરનો ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં અભ્યાસ કરવા છે અગત્યનો બની રહે છે. પીપાવાવ બંદર ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં
=
સમગ્ર ગુજરાતનો લગભગ ૧૬૦૦ કિલોમીટર જેટલો વિશાળ સાગરકાંઠો એ સમગ્ર ભારતમાં ગુજરાતને મળેલ મહામૂલી ઈશ્વરીય દેણ છે. આ સાગર કાંઠાએ ગુજરાતનું વહાણવટું પરંપરા સ્વરૂપે વિકસ્યું છે. એમાંય કાઠિયાવાડ – સૌરાષ્ટ્રની સાગર કીર્તિઓ તો અતિ પ્રાચીન છે. છેક વૈદિક અને પુરાણ કાળથી પશ્ચિમ હિંદનાં સાગર કાંઠાનું મહત્ત્વ અને તેનું સ્વાતંત્ર્ય કાયમને માટે જળવાઈ રહ્યું છે. ઐતિહાસિક કાળની વાત કરીએ તો વલભી, ચાલુક્ય, * તા. ૨૮-૨૯ માર્ચ, ૧૯૯૮ દરમિયાન ‘સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છ ઇતિહાસ પરિષદ'ના જૂનાગઢ ખાતે યોજાયેલ ૧૧મા જ્ઞાન સત્રમાં રજૂ કરવામાં આવેલ સંશોધન લેખ.
+ વ્યાખ્યાતા, ઇતિહાસ વિભાગ, સાકરિયા મહિલા કૉલેજ, બોટાદ
પથિક ૭ સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૮ ૦ ૧૫
For Private and Personal Use Only
