________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માન્યા. શિવાજી ઉત્સવ, ગણેશ ઉત્સવ, મિત્ર મિલન, સહગાન વગેરેના માધ્યમથી તેઓ પોતાના સંગઠનને સક્રિય રાખતા હતા. જયારે સ્વદેશીની લહેર ચાલી ત્યારે તેઓએ મિત્ર-મિલનના માધ્યમથી વિદેશી વસ્ત્રોની હોળી સળગાવવાનો કાર્યક્રમ યોજયો.
સને ૧૯૦૧માં મેટ્રિકની પરીક્ષા પાસ કરી તેઓ પૂનાની ફર્ગ્યુસન કૉલેજમાં દાખલ થયા. અહી રેજીડેસી છાત્રાલયમાં રહેતા, ત્યાં તેમણે વીર શિવાજીની આરતી રચી અને પોતાના સહપાઠીઓને દેશ પ્રેમના પાઠ ભણાવ્યા. તેઓ વિદ્યાર્થીઓને નશીલા પદાર્થોથી દૂર રહેવા, કઠોર, અનુશાસિત જીવન વિતાવવા અને દેશના દુઃખ દારિદ્રય દૂર કરવા માટે તૈયાર રહેવા પ્રેરણા આપતા હતાં. તે વખતે તેઓ પણ કિશોરવયના વિદ્યાર્થી હતાં. એમના આચાર્ય ગદિત થઈને એમના વિશે કહેતા કે “એક દિવસ આ મહાન ચળવળનું નેતૃત્વ સંભાળશે.”
પરંતુ તે સમયે એમના ઉગ્ર રાષ્ટ્રવાદી વિચારો જોઈને અંગ્રેજ-પદ્ધતિના કૉલેજ પ્રશાસને તેમને કૉલેજમાંથી કાઢી મૂકવામાં જ પોતાની સલામતી માની, સાથે જ દસ રૂપિયા દંડ પણ ઠોકી બેસાડ્યો. તે સમયે લોકમાન્ય તિલકના કેસરી”માં જ એટલું સાહસ હતું કે સાવરકરની પ્રશંસા કરી શકે અને કૉલેજ અધિકારીઓને પડકારી શકે. કૉલેજમાંથી કાઢી મૂક્યા છતાં સાવરકર સામાન્ય છોકરાઓની જેમ માત્ર ઘોંધાટ કરીને પોતાના કિંમતી સમયને વેડફી નાખવાના પક્ષમાં ન હતાં, એટલે તેઓ આખો દિવસ દેશ સેવા કરતાં અને અને રાત્રે જાગીને અભ્યાસ કરતાં હતાં. જાતે સ્વાધ્યાય કરીને જ તેમણે બી.એ.ની પરીક્ષા પાસ કરી.
એમના મિત્ર-મેલાથી જ “અભિનય ભારત સમિતિ'નો પ્રાદુર્ભાવ થયો. આ સમિતિના સદસ્યોએ અનેક ક્રાંતિકારી ચળવળોનું સંચાલન કર્યું. અને તત્કાલીન બ્રિટિશ સરકારને હચમચાવી નાખી હતી. રેડ્ડનું ખૂન કરનાર ચોકર બન્યુ, જેકસનને મારી નાખનાર અનંત કાન્હરે, એશને મૃત્યુની મજા ચખાડનાર વંચી અધ્યર, કર્જન વાયલીને તેના જ વતનમાં, તેના જ દેશવાસીઓની વચ્ચે ગોળીએ વીંધનાર મદનલાલ ધીંગડા-આ બધાનો સંબંધ આ ક્રાંતિકારી દળ સાથે હતો. તેમના પ્રેરણા સ્રોત ઓક્સફોર્ડમાં સંસ્કૃત, મરાઠી અને ગુજરાતી શીખવનાર પં. શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા, જે સ્વામી દયાનંદના શિષ્ય હતા. સન ૧૯૦૬ માં યુરોપથી પ્રકાશિત “ઇન્ડિયન સોશલીસ્ટ' નામના પત્રમાં ‘રાણાપ્રતાપ શિષ્યવૃત્તિ અને શિવાજી શિષ્યવૃત્તિ અંગે જાહેરાત છપાઈ. સાવરકરે શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માને પોતાની અરજી મોકલી આપી. સાથે સાથે લોકમાન્ય તિળક અને પ્રો. પરાંજપેએ પણ તેમની ભલામણ કરી. તેથી શિવાજી શિષ્યવૃત્તિ ઉપર બેરિસ્ટર બનવા ૨૨ વર્ષીય વીર સાવરકર લંડન પહોંચ્યા. તેમના “અભિનય ભારત” ની સભાઓ લંડનમાં પણ થતી. સતત ચાર વર્ષ સુધી તે લંડનમાં ફ્રી ઇન્ડિયા' નામે સક્રિય રહ્યા. એમની ગતિવિધિઓની પ્રતિધ્વનિ ત્યાંના છાપાઓમાં પણ રજૂ થતી હતી. ક્યાંય સુધી ‘લંડન ટાઈમ્સ'માં તેમના વિશે આક્રોશ ભરેલા સંપાદકીય લેખો પણ લખાયા. પોતાના ક્રાંતિકારી સાથીઓ સાથે તેઓ મોટા ભાગે લંડનમાં આ પ્રતિજ્ઞા દોહરાવતા :
“ભારતવર્ષ સ્વતંત્ર થઈને જરૂર એક રાષ્ટ્ર બનશે. ભારતવર્ષ લોકસત્તાત્મક બનશે. ભારતમાં એક ભાષા અને લિપિ હશે. લિપિ નાગરી અને ભાષા હિન્દી હશે. લોકશાસનમાં રાજા રહે અગર તો રાષ્ટ્રએ પસંદ કરેલ પ્રમુખ, તે ત્યાં સુધી જ સત્તા ઉપર રહેશે, જ્યાં સુધી તે લોકો વડે ચૂંટાયેલો હશે.”
છેલ્લે અભિનવ ભારત સમિતિના સભ્યો ઉપર સતારા, નાસિક અને ગ્વાલિયર ષડયંત્રના કેસ ચાલ્યા અને નાસિક ષડયંત્રના સંદર્ભમાં વીર સાવરકરને પણ કેદ પકડવામાં આવ્યા, પણ દેશને આઝાદ કરાવવાનો તેમનો સંકલ્પ હજી પૂરો થયો નહતો. તેથી તેઓ વચ્ચે દરિયામાં કૂદી પડયા કે અંગ્રેજોની કેદથી બચીને દેશનું કામ કરી શકે. ફરી પકડાતાં તેમને કાળાપાણીની બેવડી સજા થઈ એટલે કે કુલ ૫૦ વર્ષ. કાળા પાણીની સજા મેળવનાર પોતાના પરિવારના તેઓ એકલાં જ વ્યક્તિ ન હતાં. મોટાભાઈ બાબા સાવરકર અને નાનો ભાઈ ડૉ. નારાયણ સાવરકર આ બંને પણ જુદી જુદી ચળવળોમાં ભાગ લેવા અંગે કાળાપાણી મોકલાયા હતાં. સાવરકરના કહ્યા પ્રમાણે જેલમાં મને ઘાણી ખેંચવાનું કામ સોંપાયું. હું તેલ પીલતો અને તે ખાઈ જતાં બીજા
પથિક • સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૮ - ૯
For Private and Personal Use Only
