________________
બેમાંથી એકેય વર્ગ એવું માનતો પણ નથી. એવા સંયોગોમાં શું કરવું તેનું સ્પષ્ટ માર્ગદર્શન આચાર્ય ઉમાસ્વાતિજીએ નીચેના શ્લોક દ્વારા આપ્યું છે.
‘ક્ષયે પૂર્વ તિથિઃ કાર્યા, વૃદ્ધ કાર્યા તથોત્તરા'
શ્રી ઉમાસ્વાતિ ભગવંતનો ઉપરનો પ્રઘોષ તપાગચ્છ સંઘના તમામ આચાર્યો માન્ય રાખે છે અને તે પ્રમાણે જપર્વતિથિઓની ક્ષયવૃદ્ધિની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ તેમ માને છે. જે ગંભીર મતભેદો પેદા થયા છે, તે આ શ્લોકના અર્થઘટન બાબતમાં છે. ઉમાસ્વાતિ મહારાજના ઉપરના પ્રઘોષનો સરળ, અનુવાદ કરવામાં આવે તો તે નીચે મુજબ થાયઃ
‘‘ક્ષયના પ્રસંગે પૂર્વની તિથિમાં કાર્ય કરવું અને વૃદ્ધિ આવે ત્યારે પાછળની તિથિએ કાર્ય કરવું. “
આ વિધાનને આપણે ચૌદસના ક્ષયવૃદ્ધિ પ્રસંગે લાગુ કરી તેની ઉપયોગિતા સમજવાની કોશિષ કરીએ. લૌકિક પંચાંગમાં જયારે ચૌદશનો ક્ષય આવે ત્યારે ચૌદસનું પફખી પ્રતિક્રમણ વગેરે કાર્ય પૂર્વની તિથિએ એટલે કે તેરસે કરવું અને બે ચૌદશ આવે ત્યારે પાછળની તિથિએ એટલે કે દ્વિતીયા ચૌદશે પફખી પ્રતિક્રમણ વગેરે કાર્ય કરવું. જયોતિષ અને ખગોળની દૃષ્ટિએ પણ વિચારીએ તો જે તિથિનો પંચાંગમાં ક્ષય લખ્યો હોય છે, તેની હાજરી આગળના દિવસમાં હોય છે, પણ પાછલા દિવસમાં સંભવી શકતી નથી. એટલે લૌકિક પંચાંગમાં જો તેરસ પછી પૂનમ આવતી હોય તો ચૌદશ તિથિની હાજરી તેરસમાં જ હોય છે. પણ પૂનમમાં કદી સંભવી શકતી નથી.
આ કારણે કોઈપણ પર્વતિથિનો ક્ષય હોય ત્યારે તેની આરાધના પૂર્વની તિથિએ કરવાનો ઉપદેશ ઉમાસ્વાતિ ભગવંતે આપ્યો છે. તેવી રીતે લૌકિક પંચાંગમાં બે ચીદશ હોય ત્યારે બંને દિવસે ચૌદશનું અસ્તિત્વ હોય છે, પણ આરાધના એક જ દિવસે થાય તે માટે બીજી ચૌદશે જ પર્વતિથિવિષયક આરાધના કરવાનું માર્ગદર્શન ઉમાસ્વાતિ મહારાજે આપ્યું છે. ઉમાસ્વાતિ મહારાજનો આ પ્રઘોષ માત્ર બાર પર્વતિથિઓને નહિ પણ વર્ષની તમામ
૧૪ ] પર્વતિથિના ભાવ સત્યની રક્ષા કરીએ Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
