________________
અર્થ–અકુશનિન્ય પ્રતિસેવાકુશલનિન્ય અને પુલાક
નિર્ગસ્થ પ્રથમના બે અથવા ત્રણ જ્ઞાનમાં હોય, સ્નાતક કેવળજ્ઞાનમાં, ને બાકીના નિર્ગળે ચારમાં
ભજનાએ હેય. વિશેષાર્થ-જુલાક, બકુશ, કુશીલ, નિર્ગથ અને સ્નાતક એ
પાંચ નિગ્રન્થના ભેદ છે. તેમાં પુલાક બકુશ અને પ્રતિસેવનાકુશીલ એ ત્રણ નિર્ગસ્થને પ્રથમનાં બે મતિ અને શ્રુતજ્ઞાન હોય. અથવા પ્રથમના ત્રણ મતિજ્ઞાન, શ્રતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન હોય, પરંતુ મન પર્યવ તથા કેવળજ્ઞાન ન હોય, કારણકે મન:પર્યવજ્ઞાન સંયમની અત્યંત વિશુદ્ધિના કારણથી થાય છે, અને કેવળજ્ઞાન તેરમા ચૌદમાં ગુણસ્થાનકવાળા જેને હોય છે. માટે આ ત્રણ નિર્ગસ્થને બે અથવા ત્રણ જ્ઞાન જ હોય છે.
કષાયકુશલનિગ્રંથ, અને નિર્ગસ્થને ચાર રીતે જ્ઞાન ઘટી શકે છે. મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન એ બે જ્ઞાન હોય ત્યારે બે જ્ઞાન. મતિજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાન ને અવધિજ્ઞાન આ પ્રમાણે અથવા મતિજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાન હેય ત્યારે ત્રણ જ્ઞાન. તેમજ મતિજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાન અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાન એમ ચાર જ્ઞાન હોય છે.
સ્નાતકનિગ્રંથને કેવળજ્ઞાન જ હોય છે. કારણકે સ્નાતક નિગ્રન્થ તેરમા ચંદમે ગુણઠાણે વર્તતા હોય છે. તેમજ જ્યારે કેવળજ્ઞાન હોય ત્યારે બીજા જ્ઞાને
