________________
૪
તે અવધિજ્ઞાન, દેવ અને નારકીને આશ્રયીને ભવમાત્રના કારણથી ઉત્પન્ન થાય છે. અને મનુષ્ય તિર્યંચને ગુણને આશ્રયી થાય છે. આ જ્ઞાન આત્માને ઇંદ્રિય અને મનના સયાવિના આત્મસાક્ષીએ થાય છે. વજ્ઞાન–મનના પર્યાયને જાણનારૂ જ્ઞાન તે મન:પર્યવમન:પર્યવજ્ઞાન-અઢીદ્વિપમાં રહેલા સનિ પંચદ્રિયાના હૃદ
યગત ભાવાને જે જાણે તે મન:પર્યવજ્ઞાન. આ જ્ઞાન સંયમની વિશુદ્ધથી થનારા જ્ઞાનાવરણ કર્યું ના થયેાપશમથી થાય છે. તેના પણ ઋન્નુમતિ અને વિપુલમતિ એમ એ ભેદ પડે છે.
કેવળજ્ઞાન-સ'પુર્ણ પદાર્થનું ક્ષય ન પામે તેવું અદ્વિતીય એક જ્ઞાન તે કેવળ જ્ઞાન છે. આના કોઇ ભેદ નથી. આ જ્ઞાન સંપુર્ણ જ્ઞાનાવરણનેા ક્ષય થાય છે ત્યારે જ થાય છે.
હવે આ પાંચ જ્ઞાના પૈકી કયુ· જ્ઞાન કયા નિગ્રન્થને હાય તે હવે જણાવે છે.
बउसासे विपुलाया, आइमनाणेसु दोसु तिसु वा वि पहाओ केवलनाणे, सेसा पुण चउसु भयणाए ॥ ४२॥
સંસ્કૃત અનુવાદ.
कुशासेविपुलाकाः आदिमज्ञानयोः द्वयोः त्रिषु वा पि स्नातः केवलज्ञाने, शेषाः पुनः चतुर्षु भजनया ॥ ४२ ॥
