________________
૧૧૪
ભાવ અને ઉત્કૃષ્ટથી સાત સમયને અવસ્થિત ભાવ હોય છે. બાકીના ભાવ જઘન્યથી સમય અને ઉત્કૃષ્ટથી
અંતર્મુહુર્ત છે. વિશેષાર્થ–પુલાક બકુશ પ્રતિસેવનાકુશીલ અને કષાય
કુશીલ આ ચારને અવસ્થિતભાવ જઘન્યથી એક સમય અને ઉત્કૃષ્ટથી સાત સમય હોય છે. બાકીના બે વાદ્ધમાન અને હીયમાનપરિણામ આ ચારે નિગ્રંથને જઘન્યથી એક સમય અને ઉત્કૃષ્ટથી અન્તમુહુત હોય છે. તેમાં બકુશ પ્રતિસેવનાકુશીલ અને કષાયકુશીલને એક સમય વાદ્ધમાનપરિણામ કષાયવિશેષની બાધાથી અને મરણથી એ બન્ને રીતે ઘટી શકે છે અને તે એ રીતે કે આ ત્રણ નિગ્રંથ જ્યારે વદ્ધમાનપરિણામે થાય કે તરતજ કાળ ધર્મ પામે ત્યારે તે વદ્ધમાનપરિણામ અટકી જાય છે તે વખતે એક સમય વિદ્ધમાનપરિણામ ઘટી શકે છે અથવા કષાયવિશેષથી સમય ઘટી શકે છે. અને વધારેમાં વધારે વિદ્ધમાનપરિણામ તે અંતર્મુહૂત પણ સંભવે. પરંતુ પુલાઉનિર્ચન્થનું મરણ પુલાકનિગ્રંથપણામાં થતું નથી કારણકે જ્યારે તે કાળધર્મ પામે છે ત્યારે તે કષાયકુશીલાદિ નિગ્રંથના પરિણામે પરિણમે છે, તેથી તેને જઘન્યથી એક સમય વદ્ધમાનપરિણામ મરણથી ન
ઘટે પરંતુ કેવળ કષાયવિશેષની બાધાથીજ ઘટી શકે છે. निग्गंयंतमुहुत्तं, दुहावि भावो पवड्माणो उ समयं जहन्नवट्ठिय, अंतमुहुत्तं च उक्कोसो॥७३॥
