________________
DHIRAVIV
જે ઉત્સાહથી કુટુંબ પરિવાર-ધન ધાન્યાદિ સર્વ સંસાર છોડીને ચારિત્રને પ્રાપ્ત કર્યું છે તેનો મુખ્ય આધાર આ બ્રહ્મચર્ય છે. પાંચ મહાવ્રતના પાલનરુપ સંયમ છે પણ આ પાંચે વ્રતમાં મહત્ત્વનું વ્રત ચોથું બ્રહ્મચર્ય વ્રત છે. સંયમરુપી મહેલનો આ મુખ્ય આધાર છે.
સંયમરુપી પેપરના આપણે સો માર્ક ગણીએ તો તેમાં આ બ્રહ્મચર્યરુપ જે પ્રશ્ન છે તેના ૯૦ કે તેથી અધિક માર્ક ગણી શકાય. આનું કારણ એ છે કે બ્રહ્મચર્યના પાલન માટે રાગ-દ્વેષનો જબરદસ્ત કોટિનો નિગ્રહ કરાય છે. તે સિવાય બ્રહ્મચર્ય પાલન શક્ય નથી. અને રાગ-દ્વેષનો નિગ્રહ એ જ ચારિત્ર છે માટે સંયમ (કે ચારિત્ર) રુપી મહેલનો આધાર બ્રહ્મચર્ય જણાવેલ છે. બીજી વાત એ પણ છે કે પાંચે મહાવતોમાંથી બાકીના ચાર મહાવ્રતોમાં અપવાદ બતાવ્યા છે. એટલે કારણ પ્રસંગે આ ચાર મહાવ્રતોમાં અપવાદો (છુટો) પણ આપેલ છે જ્યારે બ્રહ્મચર્ય વ્રતમાં છૂટ નથી આપી એ નિરપવાદ વ્રત છે કહ્યું છે કે
नव किंचि अणुन्नायं पडिसिद्धं वा जिणवरिंदेहिं । मोत्तूण मेहुणभावं न तं विणा रागदो सेहिं ।।
મૈથુન સિવાય જિનેશ્વરોએ કોઈ પણ અનુજ્ઞા કે પ્રતિષેધ એકાંતે કરેલ નથી. કેમકે મૈથુનનું પાપ રાગદ્વેષ વિના થઈ શકતું નથી.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે કોઈ વિશિષ્ટ કારણ પ્રસંગે કે સંયોગમાં હિસા, જૂઠ, અનીતિ અને પરિગ્રહ રાગદ્વેષ વિના થઈ શકે છે. પણ મૈથુનનું પાપ તો રાગ દ્વેષ વિના શક્ય
૩૧
VVVVVVV
નથી. તેથી બીજા બધા વ્રતો સાપવાદ બતાવ્યા છે. પણ મૈથુન વિરમણ વ્રત નિરપવાદ છે.
ખૂબ જ મહત્ત્વનું આ વ્રત છે.
આ વ્રતના સુંદર પાલનથી મન પવિત્ર બને છે નિર્મળ બને છે અને પ્રસન્ન બને છે. વળી મનની બધી જ ઈચ્છાઓ પૂર્ણ થાય છે. એમ કહ્યું છે કે બ્રહ્મચારીનું ચિતવ્યું કદિ નિષ્ફળ ન જાય. પૂજ્યપાદશ્રીની પણ શાસનરક્ષાની, સાધુસર્જનની અને સાધુઓને પણ જ્ઞાનાદિસંપન્ન કરવાની મહાન ઈચ્છાઓ આ વ્રતના નિર્મળ પાલનના કારણે સફળ થઈ છે.
આ વ્રતમાં અતિચારો પણ ન લાગે તે માટે પણ ખૂબ જાગૃત રહેવું જરૂરી છે. “રાગપૂર્વક વિજાતીય સામે જોવું” એ દૃષ્ટિદોષ છે. આ વ્રતનો એક મોટો અતિચાર છે. માટે દ્રષ્ટિદોષનું પણ વર્જન કરવું અત્યંત જરૂરી છે, દ્રષ્ટિદોષના પ્રારંભથી બીજા પણ દોષો વધતા છેક વ્રતભંગ સુધી પહોંચાડે છે. માટે જ અહિં રાસકાર જણાવે છે કે દૃષ્ટિદોષને પણ કાબુમાં નહીં લો તો વ્રતનું પાલન શૂન્ય જેવું થઈ જશે. આ દૃષ્ટિદોષ ચારે બાજુ મોટી દિવાલ વચ્ચે છીંડા (બાકોરા) જેવો છે. એની અંદરથી કર્મરાજાનું મોટું સૈન્ય આત્મ ઘરમાં પ્રવેશ કરશે અને આત્માની શુદ્ધિ ખતમ કરશે. પુણ્યને લૂંટી લેશે.
માટે જ પ્રારંભથી જ દૃષ્ટિદોષથી અત્યંત સાવધ રહેવું. દશવૈકાલિક આદિ સૂત્રોમાં બતાવેલ છે કે ઉનાળાના દિવસમાં સખત તાપ વરસાવતા મધ્યાહના સૂર્યની સામે દ્રષ્ટિ પડતા જેમ તુરંત જ પાછી ખેંચાઈ જાય છે. તેમ ક્યારેક જતાં-આવતાં વગેરેમાં અચાનક વિજાતીય પર દ્રષ્ટિ પડી જાય તો તુરંત Ly E ૩૨
