________________
હૃદ્ધિગદ્ધગદ્ધગદ્ધક
નથી, માટે હે દેવાધિદેવ ! મારા ઉપર મહેર કરીને તેને
જરૂર જરૂર અટકાવી દો.” (૧૫) ભગવાનને આ પ્રાર્થના કરવી કે, “પ્રભુ ! તારા અચિત્ય
પ્રભાવથી અચિંત્ય સિદ્ધિઓ નીપજે છે. તો મને બ્રહ્મચર્યની સિદ્ધિ જરૂર નીપજશે એવી મને તારા અચિત્ય પ્રભાવ પર શ્રદ્ધા છે.’ આ રોજ ને રોજ કરાતી પ્રાર્થનાની
અજબ તાકાતથી બ્રહ્મચર્ય સુલભ થાય છે. (૧૬) બ્રહ્મચર્ય-પાલનનો એક ઉપાય ત્યાગપૂર્વકનો તપ છે.
સતત આહાર-સંજ્ઞાના માર્યા ખા-ખા કરતાં કરતાં જે વાસના-પોષણ થયા કરે છે. તેના પર તપથી કાપ પડે છે, એમાં વળી તપના ઓઠા હેઠળ પારણામાં રસપોષણનાં પાપ થયા કરતાં હોય તેના પર રસ-ત્યાગથી કાપ પડે છે. આમ ત્યાગ અને તપથી વાસના પર કાપ પનો આવે એટલે બ્રહ્મચર્ય-પાલન સરળ બને છે. આ ત્યાગ-તપ પણ શારા-સ્વાધ્યાય સાથે કરવાના કેમકે મન જો સ્વાધ્યાયમાં રોકાયું રહે, તો મનમાં બીજા-ત્રીજા સંકલ્પ વિકલ્પ નહિ ચાલી શકે. નહિતર કહે છે ને કે ‘નવરું મન નખ્ખોદ વાળે. શાસ્ત્રોનો સ્વાધ્યાય કરતાં રહેવામાં એ પણ લાભ છે કે શાસ્ત્રોમાં
વાતો પણ એ મળે છે કે જેથી બ્રહમચર્ય પુષ્ટ થાય. (૧૭) બીજું આ વિચારવાથી પણ સરળ છે કે આપણો આત્મા
મૂળ સ્વરૂપે નિર્વિકાર શુદ્ધ જ્ઞાનમય, શૈલેશ-મેરુ જેવા નિષ્પકંપ છે. એમાં કામ-વિકાર વગેરેના કોઈ જ આંદોલન નથી. પરંતુ આત્માને ઘેરો ઘાલીને પડેલી
મોહસેના આત્મામાં વિકારોરૂપી તોક્ષનો ઘુસાડે છે તો મારે [ ૧૦૫]steepજૂer
મારા અસલી નિર્વિકાર સ્વરૂપને જ જોયા કરી અને એનું કલ્પનાથી સંવેદન કરી પેલા વિકારોને મચક આપવાનું કામ શું છે ? મનને કહી દઉં કે ખબરદાર ! તે એ વિકારોને અપનાવ્યા તો ? તારે મારા શુદ્ધ નિશ્ચય નિર્વિકાર સ્વરૂપને જ જોવાનું.' આ વિચારનો
વારંવાર અભ્યાસ કરવાથી બ્રહ્મચર્ય સહેલું બને છે. (૧૮) માણસને ઘી-દૂધ ચોખા જોઈએ છે. ધાન્ય-મસાલા
મિઠાઈ ચોકખી જોઈએ છે, કપડાં સ્વચ્છ ગમે છે, મકાન વગેરે ય સ્વચ્છ ગમે છે. અને પોતાનું શરીર પણ સ્વચ્છ અને સ્વસ્થ જોઈએ છે. પરંતુ મૂઢતા એવી છે કે સૌથી અગત્યની વસ્તુ જે પોતાનું મન એ સ્વચ્છ અને સ્વસ્થ જોઈએ એ તરફ દષ્ટિ જ નથી.
એ તો સમજે છે કે ઘી દૂધ વગેરે ચોકખા મળે, ખવાય-પીવાય તો શરીર સારું રહે, કપડાં સ્વચ્છ હોય તો લોકમાં શોભીએ, મકાન સ્વચ્છ હોય તો ઘરે આવનાર પાડોશી વગેરે આપણને સારો માને, શરીર સ્વચ્છ હોય તો સારા લાગીએ, અને સ્વસ્થ હોય તો દુનિયાના કામ બજાવી શકીએ, તેમજ આનંદમંગળ રહે. આ બધી સમજ છે, પણ મન સ્વચ્છ અને સ્વસ્થ હોય તો કેટલા મહાન લાભ, તેમ જ મન મલિન ને અસ્વસ્થ હોય તો કેવા ભયંકર નુકસાન, એનો વિચાર જ નથી.
-ferre
૧૦૬ ]
