________________
* બ્રહ્મચર્યની વાડોના ભંગના દારુણ પરિણામ
અહીં બ્રહ્મચર્યની નવવાડનું (તથા દશમા શબ્દ-રુપ-ગંધસ્પર્શ અનુપાતી ન થવા રુપદશ વસ્તુનું) વર્ણન કર્યું. આ નવવાડ અને દશમા સ્થાન દશે વસ્તુમાં પ્રતિપક્ષના વર્જનરુપ છે. જેમ પ્રથમ વાડમાં સ્ત્રીયુક્ત આલય, બીજી વાડમાં સીકથા, ત્રીજી વાડમાં સ્ત્રી સાથે બેઠક વગેરે આમ નવે વાડમાં પ્રતિપક્ષ સ્થાનનું વર્જન છે.
જો આ વર્જન કરવામાં ન આવે અને એને સેવવામાં આવે તો તેના કેવા ભયંકર પરિણામ આવે છે તેનું વર્ણન ઉત્તરાધ્યયનના બ્રહ્મચર્ય સમાધિ સ્થાન નામના ૧૬માં અધ્યયનમાં કરવામાં આવેલ છે. દરેક સ્થાનનું વર્ણન સરખું જ છે. અહિં એક પ્રથમ સ્થાનનું આપણે વિચારીએ તે મુજબ બાકીના સ્થાનો માટે સમજવાનું છે.
विवित्ताई सयणासणाई सेविज्जा से णिग्गंथे, नो इत्थीपसुपंडगसंसत्ताई सयणासणाई सेवित्ता हवइ से निग्गंथे, तं कहं इति चेदायरियाह
णिग्गंथस्स खलु इत्थिपसुपंडगसंसत्ताई सयणासणाई सेवमाणस बंभयारिस्स बंभचेरे संका वा कंखा वा वितिगिच्छा वा समुप्पज्जिज्जा, भेयं वा लभिज्जा उम्मायं वा पाउणिज्जा, दीहकालियं वा रोगायंक हविज्जा, केवलिपण्णत्ताओ धम्माओ वा भंसेज्जा, तम्हा नो इत्थीपसुपंडगसंसत्ताई सयणासणाई सेवित्ता हवइ से निग्गंथे।
ભાવાર્થ વિવેચન સહ :- વિવિક્ત એટલે સ્ત્રી, પશુ, પંડકથી અનાકીર્ણ શયન-આસન-સ્થાન (સુવા, બેસવાની, રહેવાના સ્થાનો) સેવે તે નિગ્રંથ છે.
આમ કેમ ? તેના જવાબમાં આચાર્ય કહે છે, સ્ત્રી, પશુ,
૫૯
PRAVRAV પંડકાદિથી આકીર્ણ વસતિ (રહેવાના સ્થાન) નો ઉપભોગ કરતાં (૧) બ્રહ્મચારીને પોતાના બ્રહ્મચર્યમાં શંકા ઉત્પન્ન થાય છે.
વારંવાર સ્ત્રીઓના દર્શન, શબ્દશ્રવણ વાતચીત કે સ્ત્રીઓના સંસર્ગ પરિચયથી ભોગતૃષ્ણા ઊભી થતાં સ્ત્રી ભોગની ઈચ્છા થાય, મન દ્વિધા અનુભવતુ થઈ જાય કે આ ભોગોને ભોગવું ? જે થવાનું હશે તે થશે. અથવા આ ભોગોથી નારકી આદિના ભયંકર દુ:ખો ભોગવવા પડશે માટે એને છોડી દઉં. આમ સંશય ક્ષુબ્ધ ચિત્તની અવસ્થા થાય છે.
(૨) અથવા ઉપાશ્રયમાં સ્ત્રીઓની અવરજવર ખૂબ રહેવાથી તથા સ્ત્રીઓના સંસર્ગ પરિચય કે સ્ત્રીઓ જોડે વાતો વગેરે
(દરેક વામાં તે-તે સ્થાન લેવું) જોઈ અન્ય આગુંતકોને સાધુના બ્રહ્મચર્યમાં શંકા ઉત્પન્ન થાય. તેઓ વિચારે કે વિજાતીય સાથે આટલી બધી છૂટછાટપૂર્વક વર્તનાર સાધુ બ્રહ્મચારી કેવી રીતે હોઈ શકે?
(૩) અથવા સ્ત્રીઓથી અત્યંત અપહ્ન ચિત્તથી પરમાત્માનો ઉપદેશ ભૂલી જવાય છે અને ભગવાને આ કામજ્વરનો કોઈ ઉપાય બતાવ્યો નથી અથવા આમાં ભગવાને જે દોષ કહ્યો છે તે કોઈ દોષ નથી એવા જિનવચનોમાં સંશયો થાય.
(૪) કાંક્ષા :- સ્ત્રીના ભોગની અભિલાષા ઈચ્છા થાય. અથવા સ્ત્રીઓના ભોગ વગેરેનો નિષેધ ન કરનારા અથવા પુષ્ટિ કરનારા અન્ય દર્શનોની ઈચ્છા થાય. જેમાં બ્રહ્મચર્ય પાલનની કડકાઈ ન હોય તેવા ધર્મની ઈચ્છા થાય.
(૫) વિચિકિત્સા : ધર્મ પ્રત્યે ચિત્ત વિહ્વળ થાય આટલા કષ્ટ વેઠ્યા પછી આનું ફળ મળશે કે નહિ ? એના કરતાં ૬૦
y
*
