Kalyan 1947 Ank 05

Author(s): Somchand D Shah
Publisher: Kalyan Prakashan Mandir

Page 5

સ્યાદ્વાદ માના અપલાપ
પરજીવની દયા, દાન, પૂજા, વ્રત વગેરેની હિંસાદિની (અશુભ) લાગણી ઉઠે તે બધા ભાવ છે, ’ પરવની યા પાળવામાં શુભ રાગ છે, તે તે ધર્મ નથી, અધર્મ છે, હિંસા છે. ' ( આત્મધર્મ અંક ૩૫ પેજ ૨૦૩ પેરે. ૧: પેજ ૨૦૪ પેરે. ૪ ).
આ રીતે જો બધા જ અધર્મી છે તેમાં જગતમાં અહિંસક, ધ્યાળુ તે ધર્મી' તરીકે ઓળખાવનારા અને ‘હિંસક’નિર્દય ને અધર્મી કહેવડાવનારા વ્યવહાર મિથ્યા હરશે, પણ આમ છે નહિ. કારણકે, આ વ્યવહાર અપેક્ષાયે યથાર્થ તેમજ સુસ’ગત છે. વળી સ્વામીજીના મતથી આ બધા શુભ તે ધ ગણાતા અનુષ્કાને જ્યારે અધર્મભાવ છે તે તેના ઉપદેશ કાનજીસ્વામીજી કઇ રીતે આપી શકે? સેાનગઢ આશ્રમમાં પૂજા, સ્વાધ્યાય, જીવદયા, સુપાત્રદાન, સાધર્મિકભક્તિ વગેરે જે થઇ રહ્યું છે તે શુ અધર્મ જ ને ? ખરેખર, કાનજીસ્વામીજીનાં આવા મતવ્યેા, ધર્માંના શુભ વ્યવહારાના સર્વાંથા નિષેધ કરનારાં હવાથી જૈનદર્શનના શાસ્ત્રીય સિદ્ધાન્તાની દૃષ્ટિયે તદ્દન અન્યવહારૂ તે અમાન્ય કહી શકાય.
2
શુભ, કે અધ -
તદુપરાંત, જ્યારે દાન, શીલ, જીવયા, આ બધા આચાર અધ`ભાવ છે, તે। સંસારભરમાં ભયંકર નાસ્તિકવાદ પ્રવર્તી જશે. કારણકે, કૃપા, અનાચારી, ને ક્રૂર હિંસક આત્માએ એમ જ કહેશે કે, દાન દેવાની શી જરૂર છે ? સદાચાર, શીલ, સંયમ પાળવાની જરૂર શી? જીવને બચાવવાની કે અભય આપવાની જરૂર શી?' કારણકે આ બધા અધભાવ છે.’ આના પ્રતિકાર માટે આપણે આ તર્ક ભારપૂર્વક કહેવું જોઇએ કે, ' શુભ ધર્માનુષ્ઠાનાની હામે, તેને અધર્મ” કહેનારૂં સ્વામીજીનું આ કથન, બેશક, આસ્તિકવાદના મૂળમાં ઘા કરનારૂ તેમ જ સ`સારના સઘળાં શુભ ધર્માનુષ્કાના પ્રત્યેની આસ્તિક ધર્માત્માએની શ્રદ્ધાના મૂલને ઉખેડી નાંખનારૂં છે.
વળી, એ પેરામાં તેઓ લખે છે કે, દેહાદિની ક્રિયા તે। . આત્મા કરી જ શક્તા નથી; પરંતુ શુભ પરિણામ કરે તે પણ ધર્મ જ નથી.' કાનજીસ્વામીજીનું આ લખાણુ, જૈનશાસનને કે તેનાં રહસ્યને
:
નહિ પામનાર મિથ્યાજ્ઞાનીનાં મુખમાં શેખે તેવું એજવાબદાર અને વસ્તુના પરમાને નહિ સમજનારના જેવુ કેવળ અજ્ઞાનમૂલક છે.
એ વાત અવશ્ય સાચી છે કે, નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિયે, આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને અપેક્ષીને ઉપરાક્ત વિધાન યથા છે, કારણ કે, પોતાનાં સંપૂર્ણ ચિદાનંદસ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરનાર સિદ્ધ આત્મા, દેહાદ્રિારા ક્રિયા કરતા નથી ’પણ ‘આત્મા દેહાદિની ક્રિયા કરતાજ નથી' આ જકારપૂર્વકનું વિધાન કદિ ન જ થઈ શકે. આત્માની સંપૂર્ણ સિદ્ધાવસ્થાના સ્વરૂપને અનુલક્ષીને જે વિધાન થતુ હાય તે, સામાન્યરીતે જકારપૂર્વક ન થઈ શકે. કારણ કે, સંસારી આત્માની અપેક્ષાયે વ્યવહારનયને અવલંબને એમ કહેવું જોઇએ કે, દેહાદિની ક્રિયા આત્મા કરે છે.' દિ સ્વામીજી કહે છે તે મુજબ આત્મા દેહાદિની ક્રિયા કરતા જ નથી' આમ જે સ્વીકારીયે તે પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, સંવર, અંધ કે નિર્જરા— આ બધા તત્ત્વાનુ અસ્તિત્ત્વજ ઉડી
જાય છે.
દેહાદ્રિારા શુભ યા અશુભ કર્મોને આત્માં ખાંધે છે, એમ સ્વીકારાય તે જ પુણ્ય કે પાપ તત્ત્વા સંભવી શકે. તે રીતે, આત્મા દેહાદ્રિારા શુભ અનુષ્ઠાનેામાં પ્રવૃત્તિ કરે તેથી સવર અને નિરા થાય છે. આ હકીકતને લક્ષીને કહી શકાય કે, દેહાદિની ક્રિયાથી આત્મા બધાયેા છે, અને તેની ક્રિયાદ્વારા આત્મા મુક્ત બને છે,–આ વિધાન અપેક્ષાયે યથાર્થ છે.
'
સમ્યક્ત્વનાં છ સ્થાને કે જે આસ્તિકતાનાં મૂળરૂપ છે. તે સ્થાને જેવાં કે, આત્મા છે, નિત્ય છે, કર્મીને કર્તા છે, બંધ છે, મેક્ષ છે, મેાક્ષનાં સાધના છે. આ છ પ્રકારની શ્રદ્ધાસ્વરૂપ આ સ્થાનમાં પણ આત્માને કદિને કર્તા માન્યા છે.’ એટલે હમજી શકાય છે કે, જડ એવા કર્મીને કર્તા આત્મા જે રીતે માન્યા છે, તે શરીર આદિ યાગે! તેમ જ અન્ય આશ્રવસ્થાને દ્વારા આત્મા, આઠે પ્રકારના કર્મીને કર્તા છે, અર્થાત્ દેહાદિની ક્રિયાને કર્તા, સંસારી આત્માએની અપેક્ષાયે આત્મા યથારીતે ઘટી