________________
જૈન દર્શન અને મહાત્મા મોલીનસ
(શ્રી નેમચંદ એમ. ગાલા - એડવોકેટ હાઈકોટ) -
કલિકાલસર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્યને વંદન કરી, એમણે યોગશાસ્ત્રની ચિંતનથી ભારતનું ચિંતન પ્રભાવિત રહયું જ છે પણ પૌવત્યિ રચના કરતાં મંગલાચરણમાં વીતરાગ સર્વજ્ઞ અરિહંત યોગનાથ ચિંતને રોમ-ઈટાલી, ગ્રીસ વિગેરેને પણ પ્રભાવિત કયાં છે અને પૂરો. મહાવીરને સ્તુતિરૂપે નમસ્કાર કરતાં રચેલી પંક્તિઓથી આ લેખનો સંભવ છે કે મહાત્મા મોલીનસ જૈન અનુગમથી આકર્ષાયા અને પ્રારંભ કરૂં છું.
એમના ચિંતનમાં જૈન દર્શન પ્રગટ થયું. પોતાની આગવી શૈલીમાં ‘નમો દુર્વારા ફિ વૈરિવાર નિવારણે I
એનું નિરૂપણ થયું છે. આપણા માટે આ હર્ષની વાત છે. જીવનનાં अर्हते योगीनाथाय महावीराय तायिने ।।
શાશ્વત મૂલ્યોનું પ્રક્ષેપણ એજ માનવ જીવનની ગરિમાનો વિષય છે. લગભગ ત્રણસો વર્ષ પહેલો ઈટાલીમાં મોલીનસ નામે ચિંતક 1 ખ્રિસ્તી સંપ્રદાયના પ્રભાવ છતાં મહાત્મા મોલીનસ સૃષ્ટિકત થઈ ગયા. એમના અભ્યાસીઓએ મોલીનસને ‘મહાત્મા’ કહી તરીકે કોઈ એક ઈશ્વરને માનતા નથી. એમણે ભગવાન શબ્દ નવાજ્યા છે. એમનાં જીવન વિષે કોઈ અધિકૃત માહિતી ઉપલબ્ધ પરમતત્વના કે સત્યના અર્થમાં વાપર્યો છે. એમણે લખ્યું છે ‘જ્યારે નથી. એમના ચિંતન વિષે મૂળ ઈટાલીયન ભાષામાં લખાયેલું પુસ્તક જીવ સત્ય તરફ દ્રષ્ટિ સ્થિર કરે છે, શાંતિથી, અને મૌનથી જગત પણ લઘુ કદનું છે. પાછળથી અન્ય ભાષાઓમાં થયેલ અવતરણો જૂએ છે, વિચાર કરતો નથી, બુધ્ધિથી તર્ક કરતો નથી, પોતાની પણ ઉપલબ્ધ નથી.
ખાત્રી માટે બીજી સાબિતી માગતો નથી, જ્યારે તે સત્યને જ ચાહે પૂર્વની, ભારતની સંસ્કૃતિ અને વિચારધારાઓનો વ્યાપક છે, તેના ઉપર શ્રદ્ધા રાખે છે, તેનામાં આનંદ લે છે, ત્યારે જે દશા. પ્રભાવ પશ્ચિમના ચિંતકો. દાર્શનિકો પર પડ્યો જ છે. આ ઉત્પન્ન થાય છે, તે શ્રધ્ધાની પ્રાર્થના, ‘અન્ય સ્થળે એમણે કહયું છે | ચિંતક અને ગણીતા પાયથાગોરસ ભારત આવ્યા હતા. વિચાર ગમે તેટલા દૈવી લાગે છતાં વિચાર તે ઈશ્વર નથી. ઈશ્વરને અહિં પાર્શ્વ પરંપરાના શ્રમણોના સંપર્કમાં રહયા હતા. જૈન શ્રમણો. | નામ અને રૂપ હોતા નથી. પાસેથી. તેમણે આત્મા, પુનર્જન્મ, કર્મ વિગરે જૈન સિધ્ધાંતોનો | જૈન દર્શન એ મોક્ષના અખંડ ઉપદેશ કરતું અને વાસ્તવિક અભ્યાસ કર્યો હતો. તેઓ ભગવાન બુદ્ધના સંપર્કમાં પણ હતા. તત્વમાં જ જેની શ્રધ્ધા છે એવું દર્શન છે. છતાં નાસ્તિકના એવું મનાય છે. તેમણે માંસાહાર ત્યજી શાકાહાર અપનાવ્યો અને ઉપનામથી એનું આગળ ખંડન કરી ગયા છે, તે યથાર્થ થયું નથી. ગ્રીસ - યુનાનમાં શાકાહારનો પ્રચાર કર્યો અને શાકાહારી સંસ્થાની Castie sesj 89. Every soul is Divine. The mission સ્થાપના કરી.
of Religious is the manifestation of Divinity in the soul આંગ્લ કવિ લોર્ડ આફ્રેડ પેનીસને જૈન અનુગમની દર્શન, વિવેકાનંદે ઘણા વર્ષના ચિંતન પછી તારવ્યું- નિષ્કર્ષ પર જ્ઞાન, ચારિત્ર્યની જ વાત કરતાં કહયું કે - ‘આત્મવિશ્વાસ, આત્મ પહોંચ્યા કે સૃષ્ટિકતાં કોઈ એક ઈશ્વર નથી. જૈન અનુગમની વાત જ્ઞાન અને આત્મ સંયમ આ ત્રણ વસ્તુઓ જ જીવનને પરમ શક્તિ પર વિવેકાનંદ પહોંચી આવ્યા. પરંતુ એમના અનુયાયીઓ - ભક્તો સંપન્ન બનાવે છે. તેનીસન આત્મસાક્ષાત્કાર કે આત્મજ્ઞાન પામેલા આ વાત કહેતા નથી અથવા જાણતા નથી. પુરુષ હતા. પરંતુ અંગ્રેજો કે પશ્ચિમના લોકોએ કોઈ કદર કરી ગાંધીજી પણ ‘સત્ય એ જ ઈશ્વર છે' એજ નિર્ણય પર છેલ્લે નહિં. મહાત્મા સ્વીડનબોર્ગે તમામ જૈન સિધ્ધાંતોને પ્રતિપાદિત સ્થિર થયા. કર્યા. પણ કોઈએ દાદ આપી નહિ !
સતું, સત્ય, ગમે તે નામથી જાણીએ, કહીએ એ કોઈ કાળે દરેક ચિંતનધારાઓના પ્રવાહ એકમેક સત્ સિવાયના બીજા કોઈ સાધનથી ઉત્પન્ન હોઈ શકે નહિ. પર તેમજ સંસ્કૃતિ પર આગવી અસર સત્ય સ્વયં ધર્મ છે. એટલે સત્યનો. કોઈ ધર્મ નથી, ન હોઈ પાડે છે. ક્યારેક સમરસ થઈ જાય છે, શકે. સત્યનો કોઈ સંપ્રદાય નથી. ક્યારેક સ્થાયી છાપ મૂકી જાય છે. અંધારાના ગમે તેટલા પ્રકાર કહીએ પણ તેમાં કોઈ એવો ઈશુની સદીથી અગાઉના સમયથી પ્રકાર નહિં હોય જે અજવાળારૂપ હોય. આવરણ- તિમિર જેને છે. ભારતનો વેપાર-વાણિજ્યનો સંબધ માત્ર એવા પ્રાણીની કલ્પનામાં રાત જણાતી નથી. અને સત્ નજીક દક્ષિણત્તમ એશિયાઈ દેશો જ નહિં સંભવતી નથી. પરંતુ ગ્રીસ અને રોમ સાથે નિકટતમ મહાત્મા મોલીનસ કહે છે “ વિચારથી જે કલ્પનાઓ આવે જે
રહયો. દક્ષિણ ભારતમાં ગ્રીસ અને ખ્યાલ બંધાય, પછી તે ગમે તેવો સૂક્ષ્મ હોય તો પણ તે અપૂર્ણ છે. શ્રી નેમચંદ એમ. ગાલો રોમના થાણા. પણ હતા. ગ્રીક ફિલસૂફી- તેનાથી સંતોષ માનવો નહિ.
-
ગાંધીજી
| દાનધરોનાર અિનિન્દન , જરા વિભાગ
9૧
धर्म बड़ा संसार में, दया क्षमा अरूदान । जयन्तसेन यही धरो, स्वपर होत कल्याण ||
www.jainelibrary org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
