________________
જ સુશોભીત કરવાની પરંપરાનો મંત્રી વાચ્છાકે અતિક્રમ કર્યો છે सु. श्रा. सं. मांडणे न भार्या लीलादे पुत्र सा. षीमकरण संवंत १५१३ वर्षे वैशाख सुदि सप्तमी गुरुवारे लिखितं मं. जावडादि सकलकुटुंबपरिवारवृत्तेन श्री उत्तराध्ययन सूत्र लिखितं વાછાશન || છ || શ્રી ઋTTUTમતુ || માં Tી || શ્રી || : ||
| || છ || શ્રી કૃતનનિવાસી || મર્દ વાછાવેન લિi || || (૪) સંવત ૧૫૧૬ માં સર્જાયેલ કલ્પસૂત્ર અને કાલકકથાની. श्री शुभंभवतु ||
સુવણક્ષિરી હસ્તપ્રત ૧૨૮ પાના, ૪૪ ચિત્રો છે. વિશ્વમાં આ આ હસ્તપ્રતમાં મહત્ત્વનું પાસું એ છે કે, હસ્તપ્રતના સર્જનમાં હસ્તપ્રત અજોડ છે. આ હસ્તપ્રતમાં પશુપક્ષી, ભૌમિતિક નાણા ખર્ચનાર, શ્રેષ્ઠી સંઘવી માંડણ પોતે ઉચ્ચકોટીના ચિત્રકાર આકૃતિઓ અને વનસ્પતિ સિવાય વિશેષમાં તીર્થકરોના પૂર્વભવો હતા. છતાં પણ હસ્તપ્રત પાટણ ખાતે મંત્રી વાચ્છાક પાસે અને તેમના જીવનના મહત્વના પ્રસંગો, હાંસિયાઓમાં અને લખાવડાવી હતી. માંડવગઢ તે વખતે કળાનું વિકસિત કેન્દ્ર પાનાની મધ્યમાં દોરવામાં આવેલ છે. વિશ્વમાં આ પ્રકારની હતું. છતાં લેખન આયોજન પાટણ ખાતે મંત્રી વાચ્છાકે કર્યું આ એક જ હસ્તપ્રત છે. આ અદ્વિતીય આયોજનનું શ્રેય મંત્રી વાચ્છાકને મળે છે.
(૭) સંવત ૧૫૨૯ માં સર્જાયેલ કલ્પસૂત્રની હસ્તપ્રત ૬૬ પાનાં, संवत् १५१६ वर्षे श्रावण सूदि ५ सोमे । मं. वाच्छाकेन शुभं ૩૮ ચિત્રો છે. સંગ્રહ:- શ્રી મોહનલાલજી જૈન સેન્ટ્રલ લાયબ્રેરી, મૂવાતુ | સંગ્રહ:- શ્રી. બ્રાતૃચંદ્રસૂરિ સંગ્રહ, પાર્જચંદ્ર ગચ્છ જૈન મુંબઈ. ઉપાશ્રય શામળાની પોળ, અમદાવાદ,
संवत १५२९ वर्षे वैशाख सुदि एकादशी शुक्रे लिखितं मं. (૫) સંવત ૧૫૧૯ માં સર્જાયેલ કલ્પસૂત્રની સુવર્ણાક્ષરી હસ્તપ્રત. વાછાન | 8 || સંગ્રહ થાહપૂરજાહનો ભંડાર, જેસલમેર.
(૮) સંવત ૧૫૩૪ માં સર્જાયેલ કાલકકથાની. હસ્તપ્રત - વર્તમાનમાં संवत् १५१९ वर्षे आखा (षा)ढ सुदि ३ खौ लिखितम् मंत्रि અપૂર્ણ છે. ૯ પાના ૫ ચિત્રો છે. वाछाकेन || शुभं भवतु ।।
સંગ્રહ :- સાગરનો ઉપાય ભંડાર, પાટણ. (૬) સંવત ૧૫૨૯ માં સર્જાયેલ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની સુવણક્ષિરી | (૯) સંવત ૧૫૩૫ માં સર્જાયેલ કલ્પસૂત્રની હસ્તપ્રત ૩૪ પાનાં,
હસ્તપ્રત ૧૨૦ પાના, ૩૭ ચિત્રો છે. આ હસ્તપ્રતનાં ચિત્રો ૧૧ ચિત્રો છે. સંગ્રહ :- જયસિંહસૂરીશ્વરજી બોસ્ટન મ્યુઝિયમે છાપીને, આ હસ્તપ્રતની કદર કરેલ છે.
संवत १५३५ वर्षे वैशाख वदि ८ शनिवारे लिखित मं. संवत १५२९ वर्षे माघ वदि १ शुक्रे श्री मंडपदुर्गे
વાહીન || છ ||. શ્રી ઉતર છે શ્રી નિનમદ્રસૂરિ પટ્ટપૂર્વાવટાઢુંવારપf (૧૦) સંવત ૧૫૪૯ માં સર્જાયેલ કલ્પસૂત્રની હસ્તપ્રત ૧૩૨ પાના, तरुणतरतरणि साद्रं श्री जिनचंद्रसूरिविजयमाना नामादेशेन ૩૪ ચિત્રો છે. સંગ્રહ :- લાલભાઈ દલપતભાઈ ઈન્સ્ટિટયુટ, श्रीमालज्ञातिय ठाकुरगोत्रे सं. देल्हा पुत्र सं.जयता भा. हीमी અમદાવાદ, सुतेन श्री जिन प्रासाद प्रतिमा आचार्यदिपदप्रतिष्ठा संवत १५४९ वर्षे जयेष्ट सुदि १२ रविवारे लिखितं मंत्रि तिर्थयात्रामाराध्य गत्यपुज्य पवित्री क्रियमाण स्वजन्मा વાકાન ||. निजभुजार्चित शुक्लद्रव्यवयेन लिखितं सकल श्री सिध्धांतसेन श्री पत्तनिवास्तव्य ।। छ ।। श्री शुभं भवतु ।। छ ।
(અનુસંધાન પાના ૪, ૮૭ ઉપરથી)
અભિધાન ચિંતામણિ’ દેશીનામમાલા’ તેમજ અન્ય કોશગ્રંથો; વિસ્તાર કરવાની ઈચ્છા થઈ અને તેમણે પોતાના શિષ્યોને તથા
૭. 'ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષ ચરિત’ કાવ્ય ગુજરાતના અભ્યાસીઓને સંસ્કૃત ભાષા તથા રચનામાં સંપૂર્ણ
૮. વિતરાગ સ્તુતિઓ, કૌશલ પ્રાપ્ત થાય તે માટે વિવિધ કોશગ્રંથો તથા કાવ્યાનુશાસન ( ૯. ‘દ્વાત્રિશિકા' ઓ, અને અને છંદાનુશાસન ગ્રંથો તેમજ ‘દ્વયાશ્રય’ મહાકાવ્ય રચ્યાં. શ્રી.
૧૦ ‘પ્રમાણમીમાંસા' ગ્રંથ. હેમચંદ્રાચાર્યનો. સાહિત્ય નિધિ એટલો વિપુલ, વિસ્તૃત અને વૈવિધ્યમય
બધા ગ્રંથોમાં આચાર્યશ્રીના ત્રણ, અનુશાસન ગ્રંથો, જે છે કે પરંપરાગત રીતે એમને અગણિત ગ્રંથોના સર્જક તરીકે
‘અનુશાસન ત્રયી તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. તે ગ્રંથોમાં આંતર - સંબંધ બિરદાવવામાં આવ્યા છે. પણ પોતાના પ્રસિદ્ધ ધાર્મિક ચરિત્ર -
શાસ્ત્રીય દૃષ્ટિ નોંધપાત્ર છે કેમકે એ ત્રણેય ગ્રંથોમાં કડીબદ્ધ રીતે મહાકાવ્યમાં એમણે પોતાનાં મુખ્ય સર્જનોની યાદી ગણાવી છે. એ
સંપૂર્ણ સાહિત્ય વિશ્વની છણાવટ સમાવિષ્ટ કરવામાં આવી છે. આ યાદીમાં આપેલી માહિતી અનુસાર, શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીનાં મુખ્ય
ઉપરાંત, પ્રોફેસર જેકોબી નોંધે છે તેમ, ભારતીય જ્ઞાનની અનેકાનેક ગ્રંથો આ પ્રમાણે છે.
શાખાઓનું ચોક્કસ અને વિસ્તરિત જ્ઞાન દર્શાવતા અને અનેરી. ૧. સ્વોપજ્ઞ વ્યાખ્યા તથા પરિશિષ્ટથી વિભૂષિતે ‘શબ્દાનુશાસન'
ભાષાપટુતા, સાહિત્યિકતા અને અપૂર્વ રચના શૈલી. દાખવતા. અનેક | કે સિદ્ધહેમ;
ગ્રંથો રચીને શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે ભારતીય જ્ઞાન નિધિને છલકાવી દીધો. ૨ ત્યાશ્રય મહા કાવ્ય,
છે. આની સાથે આચાર્યશ્રી એ અનેરાં સર્જનાત્મક લલિત કાવ્યો. કાવ્યાનુશાસન સ્વોપલ્સ વ્યાખ્યા સહિત;
પણ રચ્યાં છે. જેમાં તેમનાં બે યાશ્રય કાવ્યો તથા ‘રાયણાવલી’ યોગશાસ્ત્ર;
અને છંદાનુશાસનનાં પધો ઉપરાંત 'ત્રિષષ્ઠિ શલાકા' કાવ્ય અને ૫. છંદાનુશાસન,
ભક્તિભાવ પૂર્ણ સ્તોત્રોનો સમાવેશ થાય છે. આ કારણથી જ એમને ‘કલિકાલ સર્વજ્ઞ’ નું સાર્થક બિરુદ મળ્યું છે.
પી જવાસેનસૂરિ અભિનન્દ થજરાતી વિભાગ Jain Education International
जयन्तसेन अनुभव यह, शाश्वत सत्य निदान ||
મારા પાર્ટન મુશ્વત છે, કુલ ૭૪7TH RTulary org
For Private & Personal Use Only
