________________
પં. હરિભદ્ર ઉપાશ્રયની પાસે જ ભવ્ય જિનમંદિરમાં રહેલા જિનેશ્વરદેવની પ્રતિમાના દર્શન કરવા ગયા. પ્રભુદર્શનની સાથે જ એમનો મનમયૂર નાચી ઉઠ્યો. અને તે પ્રભુની સ્તુતિ કરતા કહેવા લાગ્યા કે –
વપુરેવ તવાચષ્ટે ભગવન્ ! વીતરાગતામ્ । નહિ કોટરસંસ્થઽગ્નૌ, તરુર્ભવતિ શાવલઃ ।
.
‘‘હે પ્રભો ! આપની મૂર્તિ જ વીતરાગતાનું સૂચક છે, કેમકે જે વૃક્ષની કોટરમાં અગ્નિ લાગી હોય, એ વૃક્ષ લીલું-છમ કેવી રીતે રહી શકે છે ?’’ ત્યાર પછી એમણે એમની પ્રતિજ્ઞાનું પાલન કર્યું અને આચાર્ય ભગવંતની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. પ્રવ્રજ્યાગ્રહણ કર્યા પછી મિથ્યાભિમાની હરિભદ્રનું જીવન જ પરિવર્તિત થઈ ગયું. જૈનાગમની વિશાળતા અને વિરાટતાનો અનુભવ કરી તેઓ બોલી ઊઠ્યા.
હા અણાહા કહું હુંતો, જઈ ન હુંતો જિણાગમો ?
‘‘હા ! આપણે અનાથ થઈ જાત, જો આપણને જિનાગમની પ્રાપ્તિ ન થઈ હોત.’’ એમની યોગ્યતા જોઈને ગુરુદેવશ્રીએ એમને ‘આચાર્યપદ’થી વિભૂષિત કર્યા. અને હવે મુનિ હરિભદ્ર ‘આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ'ના રૂપમાં ઓળખાવવા લાગ્યા.
હરિભદ્રસૂરિજીના બે ભાણીયા હંસ અને પરમહંસે એમની પાસે દીક્ષા લીધી. એકવાર એમણે હરિભદ્રસૂરિજીને કહ્યું ‘‘ગુરુદેવ જૈનદર્શનના અધ્યયન પછી અમને બૌદ્ધ દર્શનના અધ્યયનની તીવ્ર ઇચ્છા છે. કાશીના બૌદ્ધમઠમાં બૌદ્ધ-ધર્મનું એક મહાવિદ્યાલય છે. કૃપા કરીને અમને ત્યાં જવાની અનુમતિ આપો.’” ગુરુદેવે કહ્યું ‘‘હે વત્સ ! હું તમારી જિજ્ઞાસાથી અતિ પ્રસન્ન છું, પરંતુ તમારું બૌદ્ધમઠમાં જવું, હિતકર નથી.’ શિષ્યોએ કહ્યું ‘‘ગુરુદેવ ! ત્યાં ગયા વિના બૌદ્ધ-દર્શનની રહસ્યપૂર્ણ વાતોનો અને જૈનદર્શનની વાસ્તવિકતાનું જ્ઞાન કેવી રીતે થશે ? માટે આપ અમને ત્યાં જવાની અનુમતિ પ્રદાન કરો.” ગુરુદેવે એ બંનેની ભાવનાઓને જાણી લીધી, પરંતુ બૌદ્ધમઠમાં વિદ્યાધ્યયનાર્થે જવામાં એમને કાંઈ હિત લાગ્યું નહી. પરંતુ શિષ્યોના અત્યંત આગ્રહ આગળ આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિજી મૌન રહ્યા. એમના મૌનને સંમતિ માનીને બંને મુનિ છદ્મ વેશમાં ત્યાંથી રવાના થઈ ગયા. હંસ અને પરમહંસ બંને મુનિ બૌદ્ધમઠમાં પહોંચી ગયા. એ બૌદ્ધમઠમાં હજારો વિદ્યાર્થી વિદ્યાધ્યયન કરતા હતા, જેમને ભણાવવા માટે બૌદ્ધદર્શનના ૧૫૦૦ પ્રકાણ્ડ પંડિત હતા.
હંસ અને પરમહંસ બંનેએ વિદ્યાલયમાં પ્રવેશ લઈ લીધો. અને તેઓ ઉત્સાહપૂર્વક બૌદ્ધદર્શનનું સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી અધ્યયન કરવા લાગ્યા બન્ને જૈનદર્શનના પ્રકાણ્ડ વિદ્વાન તો હતા જ, માટે એમણે બૌદ્ધદર્શનના જૂઠા આરોપોને પણ સમજવાનો પ્રયત્ન કર્યો. કેટલાક દિવસ ત્યાં રહ્યા પછી એક દિવસ હંસ અને પરમહંસના કમરામાંથી બૌદ્ધમતના ખંડનના કેટલાક પોઈન્ટ લખેલા કાગળ ઉડતાંઉડતાં મૈદાનમાં પહોંચી ગયા, એ કાગળને જોઈને બૌદ્ધોને શંકા થવા લાગી કે કોઈ જૈનધર્મી અહીં
146
