________________
કષાયની
| જાતિ
|નામ | ઉપમા
કોના જેવો ?
અનંતાનુબંધી ક્રોધ | પર્વતમાં રેખા માન | સ્તંભ જેવો
માયા વાંસના મૂળ જેવી લોભ | ચોલમજીટના રંગ જેવો
સંજવલન
| પ્રત્યાખ્યાની ક્રોધ | રેતીમાં રેખા
૧૬ કષાયોનો ચાર્ટ રહેવાનો | કયા ગુણને સમય રોકે છે
જાવવ સમ્યક્ત્વ નથી થવા દેતું જાવજીવ સમ્યક્ત્વ નથી થવા દેતું જાવજીવ સમ્યક્ત્વ નથી થવા દેતું જાવવ|સમ્યક્ત્વ નથી થવા દેતું
| અપ્રત્યાખ્યાની ક્રોધ | પૃથ્વીમાં રેખા
માન હાડકા જેવું
માયા ઘેટાના શીંગડા જેવી એક વર્ષ એક વર્ષ
લોભ ગાડાના કર્દમ જેવો
એક વર્ષ શ્રાવક-દેશ વિરતિનો
એક વર્ષ
| ઉદય નથી થવા દેતો,
પચ્ચક્ખાણ વગેરેનો |ઉદય નથી થવા દેતો.
૪ મહિના સર્વ વિરતિચારિત્ર
માન | લાકડી જેવું માયા ગાયના મૂત્ર જેવી લોભ દીપકના કાજલ જેવું
ક્રોધ | પાણીમાં રેખા
માન | બેંતની લાકડી
માયા | અવલેહિકા જેવી
લોભ | હળદરના રંગ જેવો |૧૫ દિવસ
૪ મહિના એટલે કે સર્વ-વિરતિનો |૪ મહિના ઉદય થવા નથી દેતો. ૪ મહિના
૧૫ દિવસ યથાખ્યાત ચારિત્ર
૧૫ દિવસ આવવા નથી
|૧૫ દિવસ દેતું.
| કઈ ગતિમાં
જાય છે. |નરક ગતિમાં જાય છે.
મનુષ્ય ગતિમાં
જાય છે.
કેવી રીતે બને છે.
તિર્યંચ ગતિમાં | સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ
જાય છે
કરવાથી આ કષાય
આગળ નથી વધતા,
જેનાથી સમ્યક્ત્વ ટકે છે.
ચૌમાસી પ્રતિક્રમણ
કરવાથી આ કષાય
આગળ નથી વધતા,
જેનાથી શ્રાવકત્વ ટકે છે.
પક્ખી પ્રતિક્રમણ
કરવાથી આ કષાય
આગળ નથી વધતા.
જેનાથી સાધુત્વ ટકે છે.
દેવ ગતિમાં
જાય છે.
| સંવત્સરીના દિવસે પણ
કષાયનો ત્યાગ નહીં કરે,
તો જીવ અનંતાનુબંધી
વાળો થાય છે.
કોઈપણ કષાય કર્યા પછી જો ૧૫ દિવસનો સમય અતિક્રમિત થઈ જાય તો એ પ્રત્યાખ્યાની બની જાય છે. એટલે કે સાધુત્વ જતું રહે છે. જો ચાર મહિનાનો સમય અતિક્રમિત થઈ જાય તો એ અપ્રત્યાખ્યાની બની જાય છે. એટલે કે શ્રાવકત્વ જતું રહે છે. જો એક વર્ષનો સમય અતિક્રમિત થઈ જાય તો એ અનંતાનુબંધી બની જાય છે. અને સમ્યક્ત્વ જતું રહે છે. માટે જો રાઈ-દેવસિય કે પક્ષી અથવા ચૌમાસી પ્રતિક્રમણ ન કર્યું હોય તો પણ અંતમાં સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ કરવું જ જોઈએ. અને પ્રતિક્રમણમાં બધા જ પાપો તેમજ જીવોને અંતઃકરણથી ખમાવવું જોઈએ. જેથી સમ્યકત્વ ગુણ નું રક્ષણ થાય છે. જો સંવત્સરીમાં પણ કષાયોની ક્ષમા માંગવામાં ન આવે તો, મિથ્યાત્વી થઈ જવાથી
167
