________________
દિવસનો ત્રીજો ભાગ એટલે કે લગભગ આયુષ્યના ૪૦ કલાક બાકી રહ્યા હોય ત્યારે. જો ત્યારેપણ ન બાંધવામાં આવે તો લગભગ ૧૩ કલાક બાકી હોય ત્યારે. જો ત્યારે પણ બાંધવામા ન આવે તો લગભગ ૪ કલાક બાકી રહ્યા હોય ત્યારે. જો ત્યારે પણ બાંધવામાં ન આવે તો ૧૧/ કલાક બાકી રહે ત્યારે. ત્યારે પણ બાંધવામાં ન આવે તો અંતિમ અંતર્મુહૂર્તમાં તો બંધાઈ જ જાય છે.
*
તિથિની મહત્તા ઃ આ પ્રમાણે પ્રત્યેક ત્રીજા ભાગમાં આયુષ્ય બંધ થવાની શક્યતા છે, પરંતુ આપણને એ ખબર નથી કે આપણું આયુષ્ય કેટલું છે ? માટે પાપથી બચવા માટે જિનેશ્વર પ્રભુએ પર્વતિથિની આરાધના બતાવી છે. ૧૦ તિથિઓ દર ત્રીજા દિવસે આવે છે. આ તિથિના દિવસોમાં આયુષ્ય બંધની વધારે શક્યતા છે. આયુષ્ય બંધ ૧૦માંથી કોઈપણ તિથિના દિવસે થઈ શકે છે. માટે પાંચ જ નહી પરંતુ દસ તિથિઓમાં વિશેષ ધર્મ આરાધના કરીને પાપથી અટકવું જોઈએ. ધર્મઆરાધના, નવકાર સ્મરણ વગેરે કરતા-કરતા આયુષ્ય બંધ થઈ જાય તો સદ્ગતિ પ્રાપ્ત થાય છે. આયુષ્યના ચાર પ્રકાર
૧. સોયક્રમી અયવર્તનીય : આયુષ્ય બંધ કરતા સમયે એવા અધ્યવસાય હોય છે, જેનાથી એવું આયુષ્ય બંધાઈ જાય છે કે ઉપક્રમ એટલે કે દુર્ઘટના થવાથી, એક જ સાથે કર્મ દલિકોને ભોગવીને આયુષ્યને સંક્ષિપ્ત કરી શકાય છે. (સોપક્રમ = દુર્ઘટના સહિત, અપવર્તનીય = સંક્ષિપ્ત કરી શકાય)
૧૦૦ વર્ષના આયુષ્યવાળું બાળક ૧૦ વર્ષની ઉંમરમાં ઉપરથી નીચે પડે, ત્યારે જો આયુષ્ય બળવાન હોય તો નથી મરતો. જો મરી જાય તો, બાકીના ૯૦ વર્ષના સર્વ દલિક અંતર્મુહૂર્તમાં ઉદયમાં આવી જાય છે અને જીવ એને ભોગવીને જ મરે છે.
માની લો કે કોઈએ ચૂલો જલાવવા માટે ૧૨ મહિના સુધી ચાલે એટલા ઇંધણના રૂપમાં લાકડીઓને એકઠી કરીને રાખી. હવે એ રોજ એમાંથી ૨-૨ લાકડી લઈને પોતાનો ચૂલો જલાવે છે. પરંતુ અચાનક એ બધા લાકડાઓમાં આગ લાગી જાય ત્યારે ૧૨ મહિના સુધી ચાલનારા લાકડાં એક દિવસમાં જ બળીને પૂરાં થઈ જાય છે. ઠીક એવી જ રીતે જે આયુષ્યથી ૧૦૦ વર્ષ સુધી જીવી શકાય છે, દુર્ઘટના વગેરે દ્વારા એ આયુષ્ય દસ વર્ષમાં પણ પૂર્ણ થઈ શકે છે.
(૨) તિરુપક્રમી અપવર્તનીય : આયુષ્ય બંધ એવો હોય છે કે સંક્ષિપ્ત કરી શકાય, છતાં પણ દુર્ઘટના ન થવાના કારણે પુરૂં આયુષ્ય ભોગવીને મરે છે.
(૩) સોયક્રમી અવયવર્તનીય : આ આયુષ્ય એવું હોય છે કે જે સંક્ષિપ્ત નથી થતું. આમા દુર્ઘટના ના કારણે આયુષ્ય સંક્ષિપ્ત નથી થતું પરંતુ આયુષ્ય પુરૂં થવા આવે, એ સમયે અચાનક દુર્ઘટના થઈ જાય છે.
179
