________________
જૈન ધર્મ વિકાસ
અલપ જ ગણાય. આવું સંયમ જ્યારે દેશવિરતિ અવસ્થામાં રહેલી કર્મોની રિથતિમાંથી સંખ્યાતા સાગરોપમ પ્રમાણ સ્થિતિ ઓછી કરે ત્યારે પ્રાપ્ત થાય છે. ઈદ્રો અને ચક્રવતીના સુખથી પણ અનંત ગુણ સુખ-રાગ-મદ-મ-રહિત સંયમ ધારિને હેય છે. માટેજ સંચમિ આત્માઓને રાજાનો ભય, અને ચિરને ભય પણ હેતું નથી. તેઓ કર્મબંધના કારણોથી દૂર રહીને ક્ષમા વિગેરે દશ પ્રકારના સાધુ ધમની આરાધના કરીને અલ્પકાલમાં નિર્વાણપદ પામે છે. જે જ પ્રબલ મેહના ઉદયથી એટલે પ્રત્યાખ્યાનાવરણયકષાયના તીવ્ર ઉદયથી સર્વ વિરતિ સંયમને અંગીકાર કરવા અસમર્થ હોય છે, તેઓએ શ્રાવકધર્મને જરૂર અંગીકાર કરે જ જોઈએ, કારણકે જે શ્રાવક ધર્મની પણ વિધિપૂર્વક યથાર્થ આરાધના કરાય તે વધારેમાં વધારે ૮ ભવથી નવમો ભવ તે કરે જ ન પડે તે શ્રાવક ધર્મનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે –
तिकालं जिणवंदणं पइदिणं पूआ जहासत्तिओ, सज्ज्ञाओ गुरुवंदणंच विहिणा दाणं तहावस्सयं ॥ सत्तीए वयपालणं तहतवो अप्पुम्वनाणज्जणं,
एसो साधयपुंगवाण भणिओ धम्मो जिणिंदागमे ॥१॥ શ્રીવીતરાગના પ્રવચનમાં શ્રાવકેને પવિત્ર ધર્મ આ પ્રમાણે કહેલ છે. શ્રાવકે હંમેશાં સવારે બપોરે, અને સાંજે એમ ત્રણે કાલે પ્રભુને વંદન કરવું જોઈએ. પ્રભુવંદન સમ્યગ્દર્શનને નિર્મલ બનાવે છે. તથા ૨ ત્રણે કાલ પૂજા પણ અપૂર્વ ઉલ્લાસથી કરવી જોઈએ. પ્રભુની પૂજા કરનારને કઈ પણ જાતની વિપત્તિ ભોગવવી ન પડે. મનને અપૂર્વ શાંતિ આપનાર પણ પ્રભુની પૂજાજ છે ૩ યયાશક્તિ હંમેશાં ભણેલું સંભારવું ૪ હંમેશાં ત્રણે કાલ વિધિપૂર્વક ગુરુ વંદન કરવું જોઈએ જ્યાં સુધી પ્રભુનંદન પ્રભુપૂજા અને ગુરૂ વંદન આ ત્રણ વાનાં ન થાય. ત્યાં સુધી મેંઢામાં પાણી પણ ન નાંખવું જોઈએ. પ દીન દુ:ખી જીવને યથાશક્તિ દાન દઈને પછી જમવું ૬ શક્તિના અનુસાર વ્રતને અંગીકાર કરી આરાધે તેની રક્ષા કરે ૭ યથાશક્તિ તપને સાધે. નિકાચિત કર્મોને પણ તપશ્ચર્યાથી દૂર કરી શકાય છે ૮ હંમેશાં નવું જ્ઞાન ભણવું. કારણ સંયમને પમાડનાર તેજ છે. સાધુએ અને શ્રાવકે હંમેશાં મંત્રી પ્રમોદ કારૂણ્ય અને માધ્યચ્ચ આ ચારપ્રકારની ભાવના ભાવવી જોઈએ તેનું સ્વરૂપ આ છે-કોઈ પણ જીવ પાપ કર્મને ન કરે, સર્વ જે સુખી રહે, સર્વ જી કર્મોની પીડાથી મુક્ત થાઓ. આ મૈત્રી ભાવના કહેવાય. પ્રમોદ ભાવના એટલે ગુણવંત એને જોઈને ખુશી થવું. કારૂણ્ય ભાવના એટલે દુઃખી જેને પ્રાણના ભેગે પણ દુઃખથી મુક્ત કરે, આ દ્રવ્ય દયા અને ધર્મને નહિ પામેલા જીને ધર્મ પમાડે એ ભાવ દયા આ બંને પ્રકારની દયારૂપ જલથી હંમેશાં હૃદય ભીંજાયેલું હોવું જોઈએ.
(અપૂર્ણ)
