________________
૫૮
જૈન ધર્મ વિકાસ
પ્રેરણા અને જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યા હોત તે આપણી (ભારતવાસીઓની) અત્યારના જેવી દુર્દશા થવા પામી હતી જ નહિ. એક પ્રસંગે મેં જણાવેલ કે હિન્દુસ્તાનમાં જ્ઞાનના ભંડાર ભર્યા છે. છતાં લેકે અજ્ઞાન છે. ભરતખંડમાં એવાં તે પવિત્ર પ્રેરણાદાયક અને રમણીય તીર્થધામ છે કે જેના દર્શનથી મનના પરિતાપ સમાઈ જાય છે, બુદ્ધિ નિર્મળ થાય છે, ચિત્તમાં આનંદ વ્યાપે છે. અને પ્રભુતાને ખ્યાલ આવે છે. છતાં પણ માન આવા તીર્થધામને લાભ લેતા નથી. તે દુર્ભાગ્ય છે. ચાર વેદ, ઉપનિષદો, છ દર્શને, સ્મૃતિઓ-ગીતા-ભાગવતરામાયણ-મહાભારત-જૈન આગમે. અને અપૂર્વ એવા જૈનદર્શનશાસ્ત્રો મેજૂદ હોવા છતાં, આપણે કેટલાં બધાં અજ્ઞાન છીએ તેને વિચાર કરો.
જગતના કેઈ પણ દેશના મહાપુરૂએ આવા જ્ઞાનભંડાર સરજ્યા નથી. પરમ પપકારી તીર્થકરે અને મહાન પૂર્વજોએ આપણા કલ્યાણ માટે આવા વિપુલ જ્ઞાનના ભંડારેની આપણને નવાજેશ કરી છે ? છતાં પણ આપણે તેને લાભ લીધો નથી. આપણે તે અજ્ઞાનતામાં રીબાવવું છે, અજ્ઞાનતાના કારણે પ્રાપ્ત થતાં સર્વ દુઃખ અને યાતનાઓને ભેગવવાં છે. આજીવન અને તેની મહત્તાને જાણવી નથી. જીવનને ગમે તેમ વિતાવી બરબાદ કરવું છે, અને વળી ફરીથી ચોરાસીના ફેરામાં ધકેલાયું છે. કહો જોઈએ આ કેને દેષ છે? મારે આક્ષેપ ખરે છે કે ખેટે ?
તીર્થોથી ભારત કેટલું સુશોભિત બનેલું છે, તેને તમેને ખ્યાલ છે? જુદા જુદા સંપ્રદાયનાં ઘણાંખરાં તીર્થો મારાં જેએલાં છે. જગતના પરિતાપથી થાકેલા, પિતાના કર્મના ભારથી અને પશ્ચાતાપથી દુઃખી થએલા, વિકારો અને દુરાચારથી પશુ જેવાં બનેલાં અને અજ્ઞાનથી મૂંઝાએલા, અનેક માને તીર્થધામના આશ્રયે દુઃખમુક્ત તેમજ અજ્ઞાનમુક્ત કર્યા છે. આ વસ્તુ મેં મારી નજરોનજર જેએલી છે. તીર્થોના પ્રભાવને હું તમને બે ત્રણ ઉદાહરણ આપું – - આજથી વીસ વર્ષો પહેલાંની વાત છે. ત્યારે મારી ઉંમર બાવીસ વર્ષની હતી. કલકત્તાથી હું અને જગજીવન નામના એક ભાઈ એમ અમે બે જણ સીમલા ગયા હતા ત્યારે આગલી લડાઈ ચાલતી હતી. સીમલામાં સરકાર તરફથી અમારે અમુક પરવાનાઓ મેળવવા હતા, કાર્ય ઘણું કઠીન અને અસંભવિત હતું, દેખીતી રીતે આશાનું કઈ કારણ ન હતું. અમે બપોરે બે વાગે સીમલા પહોંચ્યા. નાહિ ધોઈ નવકારમંત્ર ભણું સમગ્ર હિંદુસ્તાનની બધી યે રેલ્વેએના કન્ટ્રોલરને મળવા અમે તેમની ઓફિસે ગયા, ત્રણેક વાગ્યા હતા. જગજીવનભાઈ બહાર બેઠા અને હું સાહેબને મળવા તેના ખંડમાં ગયો. પંદરેક મિનિટ મેં કન્ટ્રોલર સાહેબથી વાતચિત કરી, મારું કામ ફત્તેહ થયું. પરવાના સાથે સાહેબના રૂમમાંથી હું બહાર આવ્યા, જગજીવનભાઈ મારી આતુરતાથી
