________________
,
જૈન ધર્મ વિકાસ.
તે એ સુદઢ અભિપ્રાય છે કે અમૂર્તિપૂજકે પણ મૂર્તિ પૂજાને કદી વિરોધ કે અવગણના કરવી નહિ. - આજના પ્રવચનનો વિષય “તીર્થોદ્વાર અને સાહિત્યદ્વારની મહત્તા” છે. તીર્થોદ્ધાર ઉપરનું મારું આજનું કથન અહીં પૂરું થાય છે. હવે સાહિત્યદ્વાર સંબંધમાં થોડું કહેવા ઈચ્છું છું જેટલી શાંતિથી તમેએ મને અત્યાર સુધી સાંભળે છે. તેટલી જ શાંતિથી હવે થોડીવાર વધારે સાંભળશે, એવી આશા છે. - અનેક વિષયે અને અનેક સંપ્રદાયનું સાહિત્ય જગતમાં પથરાએલું છે. તેમાં દીનપ્રતિદીન ઉમેરો થતો જાય છે. તે સંબંધે હું તમને કાંઈ કહેવા માગતે નથી. હું તે માત્ર જૈનધર્મનું જ્ઞાન આપનાર અને તેને પ્રચાર કરનાર સાહિત્ય ઉપરજ બે બેલ કહેવાને ઇચ્છું છું. આ સાહિત્યમાં આપણાં શાસ્ત્રો આવી જાય છે.
સકળ બ્રહ્માંડમાં નિર નિરાળા છ માનવજાત પંચમહાભૂત અન્ય વિષયેપાપ કર્મેન્દ્રિ, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયે, અહવર, ચતુષ્ટય, જીવાત્મા, પરમાત્મા, તીર્થકરે, દે, ત્રણલેક મુક્તિ આદિ અનેક બાબતને લગતું સંપૂર્ણ જ્ઞાન જૈન શાસ્ત્રોની અંદર ભર્યું છે. આપણે જેન તરીકે ઓળખાઈએ છીએ અને જેના ધર્માનુસાર આ માનવ જીવનને સદુપયોગ કરી, આપણે જીવનને સાર્થક કરવા ઈચ્છીએ છીએ. પરંતુ હું પૂછું છું, કે જૈન ધર્મો સમજાવેલું જ્ઞાન આપણામાંના કેટલાકને પ્રાપ્ત થયું છે? - યાદ રાખજો કે જ્ઞાન સિવાય કઈ પણ વિચાર કે કાર્યની તુલના કરી શકાતી નથી. તેમજ જ્ઞાન વગર આ જીવનની મહત્તા કે ઉપેગિતા સમજી શકાતી નથી. દરેક વાતના ગુણ, દેષ અને પરિણામ ઉપરાંત આપણા હરેક વિચાર વૃત્તિ અને કર્મના પરિણામને સ્પષ્ટ રીતે જૈનશાસ્ત્રોએ સમજાવેલ છે. છતાં પણ આપણે અજ્ઞાન હોવાથી દરેક પ્રસંગ, દરેક પદાર્થ અને દરેક પરિગુમને પીછાની શકતાં નથી. તેમજ આપણને આપણું પિતાનું પણ વાસ્તવિક ભાન નથી. કયે વિચાર કરે, કેવી વૃત્તિ કરવી. કેવું કર્મ કરવું. વગેરેને નિર્ણય કરવાની શકિત આપણા પિકી કેટલામાં છે? જૈન ધર્મમાં વિશ્વનું કલ્યાણ કરવાની શક્તિ હોવા છતાં જૈન ધર્મ વર્તમાન યુગમાં અવગણને પામે છે. તેનું કારણ શું છે? આપણે જેને હોવા છતાં જૈનને ઉચિત જીવન જીવી શકતાં નથી, તેનું કારણ શું છે? તેનું ખરું કારણ એ છે કે આપણને આપણું ધર્મનું પૂર્ણ જ્ઞાન નથી. હું અગાઉ કહી ગયો તેમ આપણે માટે જ્ઞાનના ભંડારે ભર્યા છે. છતાં આપણે તેને ઉપયોગ કરતા નથી. પછી દેષ કેને?
આ માટે મારે આપ સર્વેને આગ્રહ છે કે ધર્મના જ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરવા ભગીરથ પ્રયાસ કરે, તેમજ તે જ્ઞાનના પ્રચાર માટે પણ ભગીરથ પ્રયાસ કરે. માનવ જીવનથી ધર્મ, અર્થ, કામ અને મેક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. પરંતુ એક
