Jain Dharm Prakash 1951 Pustak 067 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 6

બિ ધર્મક્રિયા રસપ્રદ શી રીતે થાય ? એ
(લેખકઃ-સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હિરાચંદ-માલેગામ) પ્રભુપૂજા, જાપ કર, સામાયિક અથવા તત્સમ મયાન, ધારણા વિગેરે ધર્મક્રિયા ઘણું બંધુઓને કરવી ગમતી પણ નથી. અને જે તે કરે છે તેના મનમાં એ ક્રિયાઓ માટે કેટલી સચિ હોય છે એ પણ એક પ્રશ્ન જ છે. ઘણાખરા તો એ ક્રિયાઓનો પરમાર્થ સમજતા પણ નથી. ઘણુ બંધુઓ એવી ક્રિયા કરતી વેળા પિતાનું મન કેવું અસ્થિર થાય છે તેને અનુભવ કહી સંભળાવે છે. એ ક્રિયાના પ્રસંગે અનેક જાતના વિસંગત અને પ્રપંચ વિષયક વિચારે તેઓના મનમાં દોડધામ કરી મનની વિકૃત સ્થિતિ કરી નાખે છે. અને ક્રિયાઓ કેવળ યંત્રવત પિતાની મેળે થતી જાય છે. રોજની ટેવ પડી ગએલી હોવાને લીધે ક્રિયા તે થાય છે, પણ તેમાં મન પરોવાએલુ નહી હોવાને લીધે એ ક્રિયા અમૃત કિયા તે નથી જ થતી. કેટલાએક નિખાલસ અંતઃકરણના બંધુઓ સવાલ કરે છે કે–અમો ક્રિયા તે કયે જઈએ છીએ, પણ તે યંત્રવત થતી રહે છે, એમાં રસ ઉત્પન્ન થઈ મન ઓતપ્રેત થતું નથી અને તેથી સાચો આનંદ અને અનુભવી શકતા નથી. અમારી ક્રિયા જાણે યંત્ર ચાલતું રહે અને મંત્રમાંથી વસ્તુ નિર્માણ થતી રહે પણ યંત્ર જેવી રીતે નિવિકાર રહી પોતે કાંઈ સંવેદના ભગવતું નથી, તેવી જ રીતે ક્રિયા કરનાર ઉપર કાંઈ અસર થતી નથી. ત્યારે પ્રશ્ન એ થાય છે કે–એવી ક્રિયા કરવાથી લાભ શો ? તેના કરતા તો ક્રિયા નહીં જ કરવી એમાં ખોટું શું છે ? આમ કહેનાર અને માનનાર બંધુઓ માટે વિચાર કરવાની આપણને જરૂર છે.
આતમા અનાદિકાળથી અનંત કા કરતો આવે છે. એ કર્મો કરતાં એ જડ અથવા પુદ્ગલ સાથે એટલે ઓતપ્રોત થઈ ગએલે હોય છે કે આત્મા જેવી કઈ વસ્તુ છે અને તે આ શૂલ જણાતા શરીર કરતા કાંઈ જુદી છે એવું એ માનવાને પણ તૈયાર નથી. એને પુદગલ સાથે એટલી દૃઢ મિત્રતા જામી ગએલી હોય છે કે–એ શરીરને જ સર્વસ્વ સમજી બેઠેલે છે. આત્મા એ મુખ્ય અધિપાત કે રાજ છે અને શારીર એને રહેવા માટે મહેલ કહે કે ઘર કહે એ જુદી જ વસ્તુ છે. કાલાંતરે શરીરને નાશ નિમૉણ થએલે છે અને આમાં એ અનાદિ કાલથી અસ્તિત્વમાં છે અને અનંતકાલ સુધી ટકવાનું છે. એ અમર છે અને કમલ જોવાઈ જતા એ અત્યંત ઉજજવલ અને દિવ્ય થઈ જવાને છે એ વસ્તુ તદ્દન ભૂલી જ જવાઈ છે. શરીરને જરા પણ અશાતા થતા એ પોતાને જ અશાતા થઇ એમ સમજી દુ:ખી થાય છે. કોઈ એકાદ અપશબ્દ બોલે કે એ પિતા ઉપર તાણું લઈ ક્રોધવશ થઈ જાય છે. એકાદ જો એણે ધારેલી અને માનેલી જગ્યા ઉપર એને બેસવા ન મળે તે એને મન બધું જ બગડી ગયું એમ સમજી એ દુઃખી થાય છે, એનું માન ઘવાય છે એણે પોતે ધારણ કરેલા શરીરની કે અકારની વાત બાજુ ઉપર મૂકીએ તે પણ એનું