________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૧ મો.]
સરિયા અને તેનું વિવરણાત્મક સાહિત્ય.
૨૩૯
નિર્ણય ન કરાય ત્યાં સુધી આ અભયદેવસૂરિ તે મલયગિરિના પૂર્વકાલીન અને એથી કરીને નવાંગી વૃત્તિકાર છે એમ કેમ માની લેવાય ?
ભાસની પ્રથમ માથામાં સત્તરિયાની ચુત્રિ(ચૂર્ણિ) અનુસાર ભાસ રચવાની પ્રતિજ્ઞા કરાઈ છે. આ ચુરિગ તે મુદ્રિત ચુરિયું છે કે બીજી કે એને નિર્ણય કર બાકી રહે છે. બાકી મેરૂતુંગ રિએ પત્ર ૨ આમાં જે પાઠ ચુરિણમાંથી આપી છે તે તો મુદિત ચુરિણ(પત્ર ૨ અ)માં જોવાય છે.
ભાસની મુદ્રિત આવૃત્તિની સત્તરિયા સાથે તુલના કરતાં જોઇ શકાય છે કે એમાં મૂળની કેટલીક ગાથાઓ વણી લેવાઈ છે. દા. ત. ભાસની ૧૯, ૨૫, ૪, ૫૮, ૮૦ ૮૮, ૧૨૨, ૧૨૩, ૧૫૧, ૫૫ ને ૧૩ મી એ ક્રમાંકવાળી ગાથાઓ સત્તરિયાની નિમ્નલિખિત અંકવાળી ગાથાઓ છે–ર, ૧૩, ૧૪, ૨૬, ૨૭, ૨૮, ૨૯, ૩૦, ૩૧, ૪૦ અને ૪૭.
આ સંબંધમાં શ્રીપુણ્યવિજયજીવારા સંપાદિત આવૃત્તિ જોતાં ભાસની ૧૮, ૨૫ અને ૧૩ મી ગાથા સત્તરિયામાં નથી. બાકીના સત્તરિયામાં ૧૨, ૨૪, ૨૫, ૨૬, ૨૭, ૨૮, ૨ અને ૩૬ એ ક્રમાંકે છે.
દેવેન્દ્રસૂરિએ સત્તરિયા ઉપર ટીકા રચી છે અને મૂળ કૃતિમાં ૨૦ ગાથા ઉમેરી છે એમ ગુણરત્નસૂરિ આને લગતી અવસૂરિમાં કહે છે એવું વિધાન જિનરત્ન (પુ. ૪૧૪) માં કરાયું છે કે
આ જિનરત્નકેશ પ્રમાણે દેવસુન્દરસૂરિના શિષ્ય સેમસુંદરસૂરિએ ચૂર્ણિ, મુનિ શેખરે (મતિશેખરે ? ) વૃત્તિ, કુશલભુવનગણિએ વિ.સં. ૧૬૦૧ માં બાલાવબોધ, કલ્યાણ વિજયના શિષ્ય ધનવિજયગણિએ વિ. સં. ૧૭૦૦માં ટળે, રાજહંસે બાલાવબોધ અને કોઈકે ટીકા રચેલ છે.
અંતમાં સત્તરિયાને અંગે ચાર બાબતે હું નેધુ છું (૧) આ કૃતિનું પ્રાચીનમાં પ્રાચીન અને વાસ્તવિક નામ શું છે તે વિચારવું જોઈએ. (૨) આ પ્રાચીન કૃતિને તુલનાત્મક અભ્યાસ થ ઘટે.
(૩) સત્તરિયાની મુકિત ચુરણ કરતાં એના જે વિવરણે પ્રાચીન અને અમુકિત હેય તેનું સંપાદન થવું જોઈએ.
(૪) જેમ કમ્મપડિ ચુપિણ તેમજ મલયગિરિરિકૃત વૃત્તિ અને યશવિજય ગણિત ટીકા સહિત એક જ ગ્રંથ એ પ્રસિદ્ધ થઈ છે તેમ સત્તરિયા પણ અંતરભાસ ચુરિણ, ભાસ અને મલયગિરિ રિસ્કૃત ટીકા અને બને તે ચુરિ કરતાં પ્રાચીન અને વિવરણ સહિત એક ગ્રંથરૂપે વિશિષ્ટ પ્રસ્તાવના અને પરિશિષ્ટો સહિત પ્રસિદ્ધ થવી ઘટે.
૧. આ હકીકત મને આગમોદ્ધારકના સંતાનીય મુનિશ્રી દોલતસાગરજી તરફથ જાણવા મળી છે.
૨ જે. સા. સં. ઈ. પૃ. ૪૬૨-૩)માં કહ્યું છે કે ગુણરત્નસૂરિએ સપ્તતિકા ઉ૫ રથી દેવેન્દ્રમણિકૃત ટીકા પર આધાર રાખી વિ. સં. ૧૪૫૯માં અવચૂરિ રચી છે.
For Private And Personal Use Only
