________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ કર્મપ્રકૃતિ
લેખક–આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ વિકૃતિસ્વરૂપ સંસારનું મુળ બે પ્રકૃતિ છે. એક છવપ્રકૃતિ અને બીજી અછવપ્રકૃતિ. અથવા તે આત્મપ્રકૃતિ અને કર્મ પ્રકૃતિ. આમપ્રકૃતિ અવિકૃત સ્વરૂપ અને ચેતન છે ત્યારે કર્મ પ્રકૃતિ વિકૃત સ્વરૂપ અને અચેતન છે, આત્માની જ્ઞાન સ્વરૂપ પ્રકૃતિ નિરંતર અવિકૃત રહે છે. અને કર્મને અનાદિ કાળથી આત્માની સાથે સંબંધ હોવાથી કર્મના અનેક પ્રકારના વિકારોને આત્મામાં આરોપ કરવામાં આવે છે. તેથી કમરના વિકારો હોવા છતાં પણ વ્યવહાર દૃષ્ટિથી આત્માના કહેવાય છે. કમ બનવા લાયક પુદ્ગલ કંધોમાં કમપણે પરિણમેલા કર્મની અનેક પ્રવૃતિઓમાંની એકેય પ્રકૃતિ હોતી નથી. પણ આમા જયારે તે પુદગલ સમૂહને પૂર્વ સંચિત કર્મ દ્વારા ગ્રહણ કરીને કમપણે પરિગુમાવે છે ત્યારે તે મુગલ સમુદાય ભિન્ન ભિન્ન પ્રકૃતિઓને ધારણ કરવાવાળા થાય છે. અને તે પૂર્વ પ્રકૃતિની સંખ્યામાં પરિણમે છે. પણ ચૂનાધિક કે પૂર્વ પ્રકૃતિઓથી ભિભ કઈ નવીન પ્રકૃતિમાં પરિણમત નથી. નવીન પ્રહણુ કરાતા પુદ્ગલે પૂર્વની પ્રકૃતિમાં ભળી જઈને તદાકાર થઈ જાય છે. ત્યારે તે કર્મનું કાર્ય કરવાને સમર્થ થાય છે, જે પ્રકૃતિવાળા કર્મમાં ભળે છે તેજ પ્રકૃતિવાળાં બનીને તેનું કાર્ય કરે છે.
કર્મની પ્રકૃતિ એટલે સ્વભાવ અને તેનું કાર્ય સકર્મક આમાના ગુણને ઢાંકવાનું છે. અર્થાત અનાદિથી જે પ્રકૃતિએ આત્માને જે ગુણ ઢાંકેલો હોય છે તેને જ તે પ્રકૃતિમાં ભળીને નવું બનેલું કર્મ ઢાંકે છે. જ્યારે પૂર્વનું કર્મ, રિથતિ તથા રસ પૂર્ણ થવાથી જીર્ણ થઇને ખસી જાય છે–ખરી પડે છે ત્યારે નવીન કેમ તેનું કાર્ય કરે છે. આ પ્રમાણે અનાદિકાળથી ચાલ્યું આવે છે તેથી કર્મને પ્રવાહથી અનાદિ માન્યાં છે. તાત્પર્ય કે પ્રથમના કમની સ્થિતિ (આમિક ગુણને ઢાંકવાને કાળ) પૂરી થાય છે ત્યારે તે પ્રકૃતિમાં રહેલે રસ સકાઈ જવાથી આત્મિક ગુણ ઢાંકવાને શકિતહીન બનેલાં પુદ્ગલ રકંધે કર્મ પરિણામના અભાવે આમ પ્રદેશમાંથી નિર્જરી જાય છે-છૂટાં પડી જાય છે ત્યારે કમપણે પરિણમેલાં તેવી જ પ્રકૃતિવાળા નવાં કર્મો તે જ આમિક ગુણાને ઢાંકી દે છે. તેથી તે ગુણ દબાયેલો જ રહે. છે. પ્રગટ થઈ શકતો નથી. પણ જ્યારે આત્માએ નવીન પુદ્ગલે ગ્રહણ કરીને પૂર્વ પ્રકૃતિ સ્વરૂપ પરિણુમાવ્યાં ન હોય અને પૂર્વ પ્રકૃતિની સ્થિતિ પૂર્ણ થવાથી કર્મ પરિણામ નષ્ટ થઈને આમપ્રદેશ ઉપરથી ખરી પડી હય તે તે પ્રકૃતિથી દબાયલો જ આમિક ગુણ પ્રકટ થાય છે તે પાછા ઢંકાતો નથી, કારણ કે ગુણધાતક–આવારક પ્રકૃતિ આત્માએ નવીન પુદગલે લઈને બનાવેલી હેતી નથી. અર્થાત્ પૂર્વ પ્રકૃતિની સત્તામાં–વિદ્યમાનપણમાં નવીન પુદ્ગલે તેમાં ભેળવીને સ્થિતિ, રસ તથા પુદગલ માં વૃદ્ધિ કરેલી હોતી નથી, તેથી પૂર્વની પ્રકૃતિ ક્ષય થઈ ગયા પછી નવીન પુદગલે લઈને તેવી પ્રકૃતિ બનાવી શકાય નહિ, પૂર્વ પ્રકૃતિની હયાતિમાં જ તેમાં નવીન યુગલે ભેળવીને પ્રકૃતિના કાર્યને ટકાવી
For Private And Personal Use Only
