Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

3
-
-
-
-
-
-
-
- - - રા
(
સ તુ કાર્યવાદ છે
-
- -
-
-
-
-
-
-
લેખક–આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તુરસુરિજી મહારાજ પ્રભુશ્રી મહાવીરના જમાલી ભાણેજ અને જમાઈ પણ થાય. તે રાજપુત્ર હતા. તેમણે વિરક્તભાવે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. અરસનિરસ આહાર કરવાથી દાહવરને વ્યાધિ થયે. એક દિવસ અસહા વેદનાને લઈને ઉભડક બેસી શક્યા નહિં એટલે સાધુઓને જલદી સંથારો પાથરવાનું કહ્યું. સાધુએ સંથારો પાથરવા લાગ્યા. જરા વાર લાગવાથી વેદનાથી અકળાઈને જમાલીએ પૂછયું–કેમ સંથારો થયે? ઉત્તરમાં સાધુઓએ હા ભણી એટલે પોતે સંથારા પાસે આવ્યા અને જુએ છે તો સંથારો પથરાતો હતો પણ પથરાયો નહોતો. તે જોઈને જમાલીને કાંઈક ક્રોધ આવ્યો અને મિથ્યાત્વ મેહનો ઉદય થવાથી પ્રભુનું “શિયમrm ત” વચન સંભારીને વિચારવા લાગ્યા કે–સંથારો પથરાય છે પણ પથરાયો નથી તે હું પ્રત્યક્ષ રહ્યો છું માટે પ્રભુ જે કહે છે કે કરાતું હોય તેને કર્યું કહેવું, તે બધું ય મિસ્યા છે; કારણ કે જે કાર્યની ઉત્પત્તિ માટે ક્રિયાની શરૂઆત કરી હોય તે કાર્ય સંપૂર્ણ પણે ઉત્પન્ન ન થાય ત્યાંસુધી કરવામાં આવતી ક્રિયાને થાય છેકહેવાય પણ થયું ન કહેવાય. જ્યારે સંપૂર્ણ થઈ રહે ત્યારે જ થયું કહેવાય. અત્યારે જે કાઈને પણ બતાવીને પૂછવામાં આવે તો તે એમ જ કહેશે કે-સંથારો પથરાય છે, પથરાયો નથી. આ પ્રમાણે વિચાર કરીને જમાલીએ પ્રભુને “બિચમા ત”નો સિદ્ધાંત પાટો ઠરાવીને પોતાના “સ સં’ થયું હોય તેને જ થયું કહેવું એવા સિદ્ધાંત દઢ કરીને, આરગ્યતા મેળવ્યા પછી જનતાને યુતિયા દ્વારા સમજાવીને પોતાના સિદ્ધાંતને પ્રચાર કરવા લાગ્યા.
જમાલી પ્રભુને સિદ્ધાંત છેટે ઠરાવવાને માટે યુક્તિથી સમજાવે છે કે ક્રિયમાણું દૂતં નથી કારણ કે જૂના ઘડાની જેમ કૃત વિદ્યમાન છે. જે કૃતને પણ કરવામાં આવે તો કિયાને નિત્યપણુને પ્રસંગ આવવાથી ક્રિયાની સમાપ્તિ જ થશે નહિં. અર્થાત્ અવિદ્યમાન વસ્તુ માટે ક્રિયા હોય છે પણ વિદ્યમાન માટે હોતી નથી. જે વસ્તુ સર્વથા અવિદ્યમાન હોય તેના માટે તો ક્રિયાની જરૂરત ખરી પણ સંપૂર્ણ વસ્તુ વિદ્યમાન હોય તેના માટે ક્રિયાની આવશ્યકતા રહેતી નથી અને જે વિદ્યમાન વસ્તુ માટે પણ ક્રિયાની જરૂરત રહેતી હોય તો પછી જેમ અવિદ્યમાન વસ્તુને બનાવવાને માટે કરવામાં આવતી ક્રિયા વસ્તુ તૈયાર થયા પછી વિરામ પામી જાય છે તેમ વિરામ પામશે નહિં અને નિરંતર ક્રિયા થયા જ કરશે કે જેનો અંત જ નહિં આવે કારણ કે ક્રિયાની પ્રવૃત્તિનું કારણ વસ્તુની અવિદ્યમાનતા છે પણ વિદ્યમાનતા નથી. આ પ્રમાણે ક્રિયાની નિત્યતા તથા અપરિસમાપ્તિરૂપ દેષ આવે છે.