________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२३०
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
ઉત્કૃષ્ટ ૩૨ સાગરોપમનું જાણવું. આ બાબતમાં ચોથા અંગ તરીકે પ્રસિદ્ધ શ્રી સમવાયાંગમાં જઘન્ય ૩૨ સાગર ને પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર ને બૃહત્સંગ્રહણીમાં ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ૩૩ સાગરોપમ કહ્યું છે. એ જ પ્રમાણે તત્વાર્થસૂત્રના ચોથા અધ્યાયનાપરત રતઃ પૂર્વાપૂવડનત્તર છે કર ! આ સૂત્રના ભીષ્યમાં પણ શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચકે કહ્યું છે. તથા સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનમાં દેવોનું અજઘન્યાત્કૃષ્ટ સ્વરૂપે ૩૩ સાગરોપમનું આયુષ્ય જાણવું. અહીંના દેના આયુષ્યની બાબતમાં જઘન્ય વિભાગ કે ઉત્કૃષ્ટ વિભાગ છે જ નહિ, તેથી અજઘન્યાઋછ ૩૩ સાગરોપમ કહ્યા છે.
૧૦૮. પ્રશ્ન-શ્રી, હો વગેરે દેવી દેવાની ચાર નિકાય પૈકી કઈ નિકાયમાં રહે છે? ઉત્તર—એ દેવીઓ ભુવનપતિ નિકાયની છે, એમ શ્રી બૃહત્સંગ્રહણ સૂત્રની ટીકા વગેરે ગ્રંથમાં અણુવ્યું છે. * ૧૦૯. પ્રશ્ન-આમ ગોરસ અને દ્વિદલનું સ્વરૂપ શું ? ' ઉત્તર—દૂધ, દહીં ને છાશ આ ત્રણ પદાર્થો ગોરસ કહેવાય. આ ત્રણને જ્યાં
સુધી ઊંનાં ન કર્યા હોય ત્યાંસુધી તે આમ ગોરસ કહેવાય. વળી જેની સરખી બે ફાડ થતી હોય તેમજ જેને પીલવાથી તેલ ન નીકળતું હોય એવા અડદ, મગ, તવેર, વાલ, ચાળા વગેરે તથા તેની ભાજી વગેરે પણ દ્વિદલ ગણાય છે. પણ બદામ પસ્તા ચારોળી વગેરે દ્વિદલ ને કહેવાય, કારણ કે તેમાંથી તેલ નીકળે છે. આ દ્વિદલનું લક્ષણ રત્નસંચય ગ્રંથમાં આ પ્રમાણે કહ્યું છે કે-ઘંટી વગેરે યંત્રમાં પીલતાં જેમાં નખીયા હોય તે દ્વિદલ કહેવાય. તેની બે ફાડ થઈ તો પણ તેમાં નખીયા રહે છે માટે તે દ્વિદલ કહેવાય છે. કહ્યું છે કે–મિક પઢિrid, i દો નય तं विदलं ।। विदलेऽवि हु निष्फन्नं तहुन जहाय तो विदले ॥ ४०४॥ या ( ઉના કર્યા વિનાના) ગોરસની સાથે દ્વિદલ ન જ ખવાય, કારણ કે એ ભેગાં થતાંની સાથે જરૂર છત્પત્તિ થાય છે.
૧૧૦. પ્રશ્ન-તિષ્ક દેના પાંચ ભેદેમાં ચંદ્ર અને સૂર્ય એકેક ગણ્યા, તેનું શું કારણ?
ઉત્તરજાતિની અપેક્ષાએ એકેક સૂર્ય ચંદ્ર ગણ્યા છે, તેથી સૂર્ય ચંદ્રો વધારે પણ હાય એમ સમજવું.
૧૧૧. પ્રશ્ન-અઢીદ્વીપમાંના દરેક છીપમાં કેટલા સૂર્ય ચંદ્ર હોય?
ઉત્તર–જંબુદ્વીપમાં બે સૂર્ય ને બે ચંદ્રમા, લવણસમુદ્રમાં ચર સૂર્ય ને ચાર ચંદ્રમા, ધાતકીખંડમાં બાર સૂર્ય તે બાર ચંદ્રમા તથા કાલેદધિ સમુદ્રમાં ૪૨ સૂર્ય ને ૪૨ ચંદ્રમાં અને પુષ્કરર કીયાધમાં ૭૨ સૂર્ય ને ૭૨ ચંદ્રમા હાય છે. આ રીતે ૧૩૨ સૂર્ય ને ૧૩૨ ચંદ્રમાં અઢીદ્વીપમાં હોય છે. વિશેષ બીના સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ ટીકાદિમાં જણાવી છે. * ૧૧૨. પ્રશ્ન-શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્રાદિમાં દેના ચાર ભેદ કહ્યાં ને શ્રી ભગવતીજીમાં દેના પાંચ ભેદે કહા, તેનું શું કારણ?
For Private And Personal Use Only
