Jain Dharm Prakash 1918 Pustak 034 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

કલ્યાણમંદિર અને ભક્તામર
૧૯ સમયે હય. આ પ્રકારનાં વિશેષ ચર્ચા અહિ અપ્રસ્તુત છે પણ તેથી એટલું જોઈ શકાશે કે આ આચાર્ય અન્ય આચાર્યોની માફક પરંપરાગત સર્વ માન્યતાઓને જેમ હોય તેમ કબુલ કરનાર નહતા; પણ તે તે માન્યતાઓને સ્વબુદ્ધિની તુલનાએ તળતા અને અસ્વીકાર્ય લાગે તેની અવગણના કરતા અને સ્વીકાર્ય લાગે તેને આદર કરતા. આવી સ્વતંત્ર હિંમતનું તેમના જીવનમાંથી બીજું દાન્ત મળી શકે તેમ છે. સિદ્ધસેન દિવાકરને સંસ્કૃત ભાષા ઉપર અસાધારણ પ્રીતિ હતી, અને જેનાગમની પ્રચલિત ભાષા પ્રાકૃત હતી; પણ વિદ્વાન પરિષદોમાં સંસ્કૃત ભાષાને પ્રાધાન્ય હતું અને તે વખતની સાહિત્યવિષયક તેમજ શાસ્ત્રવિષયક કૃતિઓ બધા સંસ્કૃતમાં રચાતી હતી. આ ઉપરથી સિદ્ધસેનદિવાકરને આગમાદિ સર્વ શાસ્ત્રોનું સંસ્કૃત ભાષામાં રૂપાન્તર કરવાનો વિચાર થયે, અને પ્રચલિત નવકારમંત્રને સ્થાને દૃષ્ટિવાદના મંગળ તરીકે લખાયેલનમોર્ફોસિદ્ધારાવાધ્યા સતાજી ની જેમ અન્ય સૂત્રો પણ ગુંથવા ધાર્યું. તે વિચાર પિતાના ગુરૂને તેમણે નિવેદન કીધો. આ વિચાર સાંભળી તેમના ગુરૂએ તેવા વિચારથી સર્વજ્ઞાની આશાતના થયેલી સમજાવી, તેના નિવારણ માટે પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા કહ્યું. આને લગતી વિશેષ હકીકત કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્રની શી રીતે ઉત્પત્તિ થઈ તેનું વર્ણન કરતાં આગળ ઉપર જણાવવામાં આવશે. ઉપરની હકીકતથી એટલું જોઈ શકાશે કે સમગ્ર આગમશાસ્ત્રોને સંસ્કૃત ભાષામાં ઉતારવાનું વિચાર આવે તે સામાન્ય બુદ્ધિવાળી વ્યક્તિમાં ઘટી શકે જ નહિ. એ રીતે સિદ્ધસેનદિવાકરની અસાધારણ શક્તિમત્તા સુસ્પષ્ટ છે.
જ્યારે સિદ્ધસેનદિવાકરની આટલી વાતે પણ પરંપરાથી જાણીતી છે ત્યારે માનતુંગ આચાર્ય વિષે ઇતિહાસ કે પરંપરા જરા પણ અજવાળું પાડી શકતાં નથી. તેમણે બીજા કોઈ કાળે રચ્યાં હોય કે પુસ્તક લખ્યા હોય તેની માહિતી નથી. માત્ર એટલું જાણીતું છે કે નમીલણ સ્મરણ જે માગધીમાં રચાયેલું છે તે પણ માનતુંગાચાર્યની કૃતિ છે.
કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્ર સિદ્ધસેન દિવાકરનું રચેલું છે તથા ભક્તામર સ્તોત્ર માનતુંગાચાર્યનું રચેલું છે. તે બન્ને સ્તોત્રને છેલ્લે છેલ્લો લેક જેવાથી માલુમ પડશે. કલ્યાણ મંદિરના દેલ્લા લેકમાં નનન નવા એ પદ આવે છે તેમાં કુમુદચંદ્ર તે સિદ્ધસેન દિવાકરનું જ નામ છે. તેમણે દીક્ષા લીધી ત્યારે તેમનું નામ ફયુદચંદ્ર રાખવામાં આવ્યું હતું. આચાર્યપદવી મળ્યા બાદ સિદ્ધસેન દિવાકર નામ ધરાવવામાં આવ્યું હતું. ભક્તામરના છેલ્લા લેકમાં તે માનાંકરા - અતિ સુક્ષ્મી એ પદ આવે છે તેમાં તે માનતુંગાચાર્યનું ચોખ્ખું નામ આપવામાં આવ્યું છે.
વર્તમાન જૈનપ્રા ત્રણે સંપ્રદાયમાં વહેંચાયેલી છે. વેતાંબર, દિગંબર તથા સ્થાનકવાસી. વેતાંબર સંપ્રદાય અનેક પ્રસંગે નવસ્મરણ ગણે છે, અને તે નવ